เมนู

4. จตุกฺกนิทฺเทโส

[793] (1. ก) ตตฺถ กตมํ กมฺมสฺสกตญาณํ? ‘‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺฐํ, อตฺถิ หุตํ, อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, อตฺถิ อยํ โลโก, อตฺถิ ปโร โลโก, อตฺถิ มาตา, อตฺถิ ปิตา, อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, อตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’’ติ – ยา เอวรูปา ปญฺญา ปชานนา…เป.… อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘กมฺมสฺสกตญาณํ’’ฯ ฐเปตฺวา สจฺจานุโลมิกํ ญาณํ, สพฺพาปิ สาสวา กุสลา ปญฺญา กมฺมสฺสกตญาณํฯ

(ข) ตตฺถ กตมํ สจฺจานุโลมิกํ ญาณํ? ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติ วา เวทนา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… ‘‘วิญฺญาณํ อนิจฺจ’’นฺติ วา ยา เอวรูปี อนุโลมิกา ขนฺติ ทิฏฺฐิ รุจิ มุทิ เปกฺขา ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘สจฺจานุโลมิกํ ญาณํ’’ฯ

(ค) จตูสุ มคฺเคสุ ปญฺญา มคฺคสมงฺคิสฺส ญาณํฯ

(ฆ) จตูสุ ผเลสุ ปญฺญา ผลสมงฺคิสฺส ญาณํฯ

[794] (2) มคฺคสมงฺคิสฺส ญาณํ ทุกฺเขเปตํ ญาณํ, ทุกฺขสมุทเยเปตํ ญาณํ, ทุกฺขนิโรเธเปตํ ญาณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทายเปตํ ญาณํฯ

(ก) ตตฺถ กตมํ ทุกฺเข ญาณํ? ทุกฺขํ อารพฺภ ยา อุปฺปชฺชติ ปญฺญา ปชานนา…เป.… อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ทุกฺเข ญาณํ’’ฯ

(ข-ฆ) ทุกฺขสมุทยํ อารพฺภ…เป.… ทุกฺขนิโรธํ อารพฺภ…เป.… ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อารพฺภ ยา อุปฺปชฺชติ ปญฺญา ปชานนา…เป.… อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ’’ฯ

[795] (3) กามาวจรกุสลาพฺยากเต ปญฺญา กามาวจรา ปญฺญา, รูปาวจรกุสลาพฺยากเต ปญฺญา รูปาวจรา ปญฺญา, อรูปาวจรกุสลาพฺยากเต ปญฺญา อรูปาวจรา ปญฺญา, จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ ปญฺญา อปริยาปนฺนา ปญฺญาฯ

[796] (4. ก) ตตฺถ กตมํ ธมฺเม ญาณํ? จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ ปญฺญา ธมฺเม ญาณํฯ

(ข) โส อิมินา ธมฺเมน ญาเตน ทิฏฺเฐน ปตฺเตน วิทิเตน ปริโยคาฬฺเหน อตีตานาคเตน นยํ เนติฯ