ยมฺปิ ตถาคโต ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ปชานาติ , อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติฯ

(7) ปุน จปรํ ตถาคโต ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ยมฺปิ ตถาคโต ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติฯ

(8) ปุน จปรํ ตถาคโต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติํ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ยมฺปิ ตถาคโต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติฯ

(9) ปุน จปรํ ตถาคโต สตฺตานํ จุตูปปาตํ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ยมฺปิ ตถาคโต สตฺตานํ จุตูปปาตํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติฯ

(10) ปุน จปรํ ตถาคโต อาสวานํ ขยํ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ยมฺปิ ตถาคโต อาสวานํ ขยํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติฯ อิมานิ ทส ตถาคตสฺส ตถาคตพลานิ, เยหิ พเลหิ สมนฺนาคโต ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติฯ

เอวํ ทสวิเธน ญาณวตฺถุฯ

มาติกา

1. เอกกนิทฺเทโส

[761] ปญฺจ วิญฺญาณา น เหตุเมว, อเหตุกเมว, เหตุวิปฺปยุตฺตเมว, สปฺปจฺจยเมว, สงฺขตเมว, อรูปเมว, โลกิยเมว, สาสวเมว, สํโยชนิยเมว, คนฺถนิยเมว, โอฆนิยเมว, โยคนิยเมว, นีวรณิยเมว, ปรามฏฺฐเมว, อุปาทานิยเมว, สํกิเลสิกเมว, อพฺยากตเมว, สารมฺมณเมว, อเจตสิกเมว, วิปากเมว, อุปาทินฺนุปาทานิยเมว, อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกเมว, น สวิตกฺกสวิจารเมว, น อวิตกฺกวิจารมตฺตเมว, อวิตกฺกอวิจารเมว, น ปีติสหคตเมว, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเมว, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกเมว, เนวาจยคามินาปจยคามิเมว, เนวเสกฺขนาเสกฺขเมว, ปริตฺตเมว, กามาวจรเมว, น รูปาวจรเมว, น อรูปาวจรเมว, ปริยาปนฺนเมว, โน อปริยาปนฺนเมว, อนิยตเมว, อนิยฺยานิกเมว, อุปฺปนฺนํ มโนวิญฺญาณวิญฺเญยฺยเมว, อนิจฺจเมว, ชราภิภูตเมวฯ

[762] ปญฺจ วิญฺญาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา, อุปฺปนฺนารมฺมณาติ อุปฺปนฺนสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ อุปฺปนฺเน อารมฺมเณ อุปฺปชฺชนฺติฯ

ปุเรชาตวตฺถุกา, ปุเรชาตารมฺมณาติ ปุเรชาตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ ปุเรชาเต อารมฺมเณ อุปฺปชฺชนฺติฯ

อชฺฌตฺติกวตฺถุกา , พาหิรารมฺมณาติ ปญฺจนฺนํ วิญฺญาณานํ วตฺถุ อชฺฌตฺติกา อารมฺมณา พาหิราฯ

อสมฺภินฺนวตฺถุกา, อสมฺภินฺนารมฺมณาติ อสมฺภินฺนสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ อสมฺภินฺเน อารมฺมเณ อุปฺปชฺชนฺติฯ

นานาวตฺถุกา, นานารมฺมณาติ อญฺญํ จกฺขุวิญฺญาณสฺส วตฺถุ จ อารมฺมณญฺจ, อญฺญํ โสตวิญฺญาณสฺส วตฺถุ จ อารมฺมณญฺจ, อญฺญํ ฆานวิญฺญาณสฺส วตฺถุ จ อารมฺมณญฺจ, อญฺญํ ชิวฺหาวิญฺญาณสฺส วตฺถุ จ อารมฺมณญฺจ, อญฺญํ กายวิญฺญาณสฺส วตฺถุ จ อารมฺมณญฺจฯ

[763] น อญฺญมญฺญสฺส โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภนฺตีติ จกฺขุวิญฺญาณสฺส โคจรวิสยํ โสตวิญฺญาณํ น ปจฺจนุโภติ, โสตวิญฺญาณสฺส โคจรวิสยมฺปิ จกฺขุวิญฺญาณํ น ปจฺจนุโภติฯ