2. ทุกํ

[430] น เหตูฯ สเหตุกาฯ เหตุสมฺปยุตฺตาฯ น วตฺตพฺพา เหตู เจว สเหตุกา จาติ, สเหตุกา เจว น จ เหตูฯ น วตฺตพฺพา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จาติ, เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตูฯ น เหตู สเหตุกาฯ สปฺปจฺจยาฯ สงฺขตาฯ อนิทสฺสนาฯ อปฺปฏิฆาฯ อรูปา ฯ โลกุตฺตราฯ เกนจิ วิญฺเญยฺยา, เกนจิ น วิญฺเญยฺยาฯ โน อาสวาฯ อนาสวาฯ อาสววิปฺปยุตฺตาฯ น วตฺตพฺพา อาสวา เจว สาสวา จาติปิ, สาสวา เจว โน จ อาสวาติปิฯ น วตฺตพฺพา อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จาติปิ, อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวาติปิฯ อาสววิปฺปยุตฺตาฯ อนาสวาฯ โน สํโยชนา…เป.… โน คนฺถา…เป.… โน โอฆา…เป.… โน โยคา…เป.… โน นีวรณา…เป.… โน ปรามาสา…เป.… สารมฺมณาฯ โน จิตฺตาฯ เจตสิกาฯ จิตฺตสมฺปยุตฺตาฯ จิตฺตสํสฏฺฐาฯ จิตฺตสมุฏฺฐานาฯ จิตฺตสหภุโนฯ จิตฺตานุปริวตฺติโนฯ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานาฯ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโนฯ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติโนฯ พาหิราฯ โน อุปาทาฯ อนุปาทินฺนาฯ โน อุปาทานา…เป.… โน กิเลสา…เป.… น ทสฺสเนน ปหาตพฺพาฯ น ภาวนาย ปหาตพฺพาฯ น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกาฯ น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกาฯ สิยา สวิตกฺกา, สิยา อวิตกฺกา ฯ สิยา สวิจารา, สิยา อวิจาราฯ สิยา สปฺปีติกา, สิยา อปฺปีติกาฯ สิยา ปีติสหคตา, สิยา น ปีติสหคตาฯ สิยา สุขสหคตา, สิยา น สุขสหคตาฯ สิยา อุเปกฺขาสหคตา, สิยา น อุเปกฺขาสหคตาฯ น กามาวจราฯ น รูปาวจราฯ น อรูปาวจราฯ อปริยาปนฺนาฯ นิยฺยานิกาฯ นิยตาฯ อนุตฺตราฯ อรณาติฯ

ปญฺหาปุจฺฉกํฯ

สมฺมปฺปธานวิภงฺโค นิฏฺฐิโตฯ

9. อิทฺธิปาทวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

[431] จตฺตาโร อิทฺธิปาทา – อิธ ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ, วีริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ, จิตฺตสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ, วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติฯ

1. ฉนฺทิทฺธิปาโท

[432] กถญฺจ ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ? ฉนฺทํ เจ ภิกฺขุ อธิปติํ กริตฺวา ลภติ สมาธิํ, ลภติ จิตฺตสฺเสกคฺคตํ [จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ (สี. สฺยา.)] – อยํ วุจฺจติ ‘‘ฉนฺทสมาธิ’’ฯ โส อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘ปธานสงฺขารา’’ฯ อิติ อยญฺจ ฉนฺทสมาธิ, อิเม จ ปธานสงฺขาราฯ ตเทกชฺฌํ อภิสญฺญหิตฺวา อภิสงฺขิปิตฺวา ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขาโรตฺเวว สงฺขฺยํ [สงฺขํ (สี.)] คจฺฉติฯ

[433] ตตฺถ กตโม ฉนฺโท? โย ฉนฺโท ฉนฺทิกตา กตฺตุกมฺยตา กุสโล ธมฺมจฺฉนฺโท – อยํ วุจฺจติ ‘‘ฉนฺโท’’ฯ

ตตฺถ กตโม สมาธิ? ยา จิตฺตสฺส ฐิติ สณฺฐิติ อวฏฺฐิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อยํ วุจฺจติ ‘‘สมาธิ’’ฯ