เมนู

ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สงฺขารา สุขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตหิ สงฺขาเรหิ ทูเร; สุขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา สงฺขารา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ สงฺขาเรหิ ทูเร; สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สงฺขารา ทุกฺขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตหิ สงฺขาเรหิ ทูเร; ทุกฺขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา สงฺขารา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ สงฺขาเรหิ ทูเร; อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สงฺขารา สุขทุกฺขาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตหิ สงฺขาเรหิ ทูเร; สุขทุกฺขาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา สงฺขารา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ สงฺขาเรหิ ทูเร ฯ อสมาปนฺนสฺส สงฺขารา สมาปนฺนสฺส สงฺขาเรหิ ทูเร; สมาปนฺนสฺส สงฺขารา อสมาปนฺนสฺส สงฺขาเรหิ ทูเรฯ สาสวา สงฺขารา อนาสเวหิ สงฺขาเรหิ ทูเร; อนาสวา สงฺขารา สาสเวหิ สงฺขาเรหิ ทูเรฯ อิเม วุจฺจนฺติ สงฺขารา ทูเรฯ

ตตฺถ กตเม สงฺขารา สนฺติเก? อกุสลา สงฺขารา อกุสลานํ สงฺขารานํ สนฺติเก; กุสลา สงฺขารา กุสลานํ สงฺขารานํ สนฺติเก; อพฺยากตา สงฺขารา อพฺยากตานํ สงฺขารานํ สนฺติเกฯ ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สงฺขารา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตานํ สงฺขารานํ สนฺติเก; สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สงฺขารา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตานํ สงฺขารานํ สนฺติเก; อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สงฺขารา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตานํ สงฺขารานํ สนฺติเกฯ อสมาปนฺนสฺส สงฺขารา อสมาปนฺนสฺส สงฺขารานํ สนฺติเก; สมาปนฺนสฺส สงฺขารา สมาปนฺนสฺส สงฺขารานํ สนฺติเกฯ สาสวา สงฺขารา สาสวานํ สงฺขารานํ สนฺติเก; อนาสวา สงฺขารา อนาสวานํ สงฺขารานํ สนฺติเกฯ อิเม วุจฺจนฺติ สงฺขารา สนฺติเกฯ เต เต วา ปน สงฺขาเร อุปาทายุปาทาย สงฺขารา ทูเร สนฺติเก ทฏฺฐพฺพาฯ

5. วิญฺญาณกฺขนฺโธ

[26] ตตฺถ กตโม วิญฺญาณกฺขนฺโธ? ยํ กิญฺจิ วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, ตเทกชฺฌํ อภิสญฺญูหิตฺวา อภิสงฺขิปิตฺวา – อยํ วุจฺจติ วิญฺญาณกฺขนฺโธฯ

[27] ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ อตีตํ? ยํ วิญฺญาณํ อตีตํ นิรุทฺธํ วิคตํ วิปริณตํ อตฺถงฺคตํ อพฺภตฺถงฺคตํ อุปฺปชฺชิตฺวา วิคตํ อตีตํ อตีตํเสน สงฺคหิตํ, จกฺขุวิญฺญาณํ โสตวิญฺญาณํ ฆานวิญฺญาณํ ชิวฺหาวิญฺญาณํ กายวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณํ – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ อตีตํฯ

ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ อนาคตํ? ยํ วิญฺญาณํ อชาตํ อภูตํ อสญฺชาตํ อนิพฺพตฺตํ อนภินิพฺพตฺตํ อปาตุภูตํ อนุปฺปนฺนํ อสมุปฺปนฺนํ อนุฏฺฐิตํ อสมุฏฺฐิตํ อนาคตํ อนาคตํเสน สงฺคหิตํ, จกฺขุวิญฺญาณํ โสตวิญฺญาณํ ฆานวิญฺญาณํ ชิวฺหาวิญฺญาณํ กายวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณํ – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ อนาคตํฯ

ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ ปจฺจุปฺปนฺนํ? ยํ วิญฺญาณํ ชาตํ ภูตํ สญฺชาตํ นิพฺพตฺตํ อภินิพฺพตฺตํ ปาตุภูตํ อุปฺปนฺนํ สมุปฺปนฺนํ อุฏฺฐิตํ สมุฏฺฐิตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ปจฺจุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตํ, จกฺขุวิญฺญาณํ โสตวิญฺญาณํ ฆานวิญฺญาณํ ชิวฺหาวิญฺญาณํ กายวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณํ – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ

[28] ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ อชฺฌตฺตํ? ยํ วิญฺญาณํ เตสํ เตสํ สตฺตานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยกํ ปาฏิปุคฺคลิกํ อุปาทินฺนํ, จกฺขุวิญฺญาณํ โสตวิญฺญาณํ ฆานวิญฺญาณํ ชิวฺหาวิญฺญาณํ กายวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณํ – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ อชฺฌตฺตํฯ

ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ พหิทฺธา? ยํ วิญฺญาณํ เตสํ เตสํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยกํ ปาฏิปุคฺคลิกํ อุปาทินฺนํ, จกฺขุวิญฺญาณํ โสตวิญฺญาณํ ฆานวิญฺญาณํ ชิวฺหาวิญฺญาณํ กายวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณํ – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ พหิทฺธาฯ

[29] ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ โอฬาริกํ สุขุมํ? อกุสลํ วิญฺญาณํ โอฬาริกํ, กุสลาพฺยากตา วิญฺญาณา สุขุมาฯ กุสลากุสลา วิญฺญาณา โอฬาริกา , อพฺยากตํ วิญฺญาณํ สุขุมํฯ ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ โอฬาริกํ, สุขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา สุขุมาฯ สุขทุกฺขาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา โอฬาริกา, อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ สุขุมํฯ อสมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ โอฬาริกํ, สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ สุขุมํฯ สาสวํ วิญฺญาณํ โอฬาริกํ, อนาสวํ วิญฺญาณํ สุขุมํฯ ตํ ตํ วา ปน วิญฺญาณํ อุปาทายุปาทาย วิญฺญาณํ โอฬาริกํ สุขุมํ ทฏฺฐพฺพํฯ

[30] ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ หีนํ ปณีตํ? อกุสลํ วิญฺญาณํ หีนํ, กุสลาพฺยากตา วิญฺญาณา ปณีตา ฯ กุสลากุสลา วิญฺญาณา หีนา, อพฺยากตํ วิญฺญาณํ ปณีตํฯ ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ หีนํ, สุขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา ปณีตาฯ

สุขทุกฺขาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา หีนา, อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ ปณีตํฯ อสมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ หีนํ, สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ ปณีตํฯ สาสวํ วิญฺญาณํ หีนํ, อนาสวํ วิญฺญาณํ ปณีตํฯ ตํ ตํ วา ปน วิญฺญาณํ อุปาทายุปาทาย วิญฺญาณํ หีนํ ปณีตํ ทฏฺฐพฺพํฯ

[31] ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ ทูเร? อกุสลํ วิญฺญาณํ กุสลาพฺยากเตหิ วิญฺญาเณหิ ทูเร; กุสลาพฺยากตา วิญฺญาณา อกุสลา วิญฺญาณา ทูเร; กุสลํ วิญฺญาณํ อกุสลาพฺยากเตหิ วิญฺญาเณหิ ทูเร; อกุสลาพฺยากตา วิญฺญาณา กุสลา วิญฺญาณา ทูเร; อพฺยากตํ วิญฺญาณํ กุสลากุสเลหิ วิญฺญาเณหิ ทูเร; กุสลากุสลา วิญฺญาณา อพฺยากตา วิญฺญาณา ทูเรฯ ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ สุขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตหิ วิญฺญาเณหิ ทูเร; สุขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา ทูเร; สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ ทุกฺขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตหิ วิญฺญาเณหิ ทูเร; ทุกฺขาย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา ทูเร; อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ สุขทุกฺขาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตหิ วิญฺญาเณหิ ทูเร; สุขทุกฺขาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา วิญฺญาณา ทูเรฯ อสมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณา ทูเร; สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ อสมาปนฺนสฺส วิญฺญาณา ทูเรฯ สาสวํ วิญฺญาณํ อนาสวา วิญฺญาณา ทูเร; อนาสวํ วิญฺญาณํ สาสวา วิญฺญาณา ทูเร – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ ทูเรฯ

ตตฺถ กตมํ วิญฺญาณํ สนฺติเก? อกุสลํ วิญฺญาณํ อกุสลสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; กุสลํ วิญฺญาณํ กุสลสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; อพฺยากตํ วิญฺญาณํ อพฺยากตสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเกฯ ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเกฯ อสมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ อสมาปนฺนสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณํ สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเกฯ

สาสวํ วิญฺญาณํ สาสวสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; อนาสวํ วิญฺญาณํ อนาสวสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ สนฺติเกฯ ตํ ตํ วา ปน วิญฺญาณํ อุปาทายุปาทาย วิญฺญาณํ ทูเร สนฺติเก ทฏฺฐพฺพํฯ

สุตฺตนฺตภาชนียํฯ

2. อภิธมฺมภาชนียํ

[32] ปญฺจกฺขนฺธา – รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธฯ

1. รูปกฺขนฺโธ

[33] ตตฺถ กตโม รูปกฺขนฺโธ? เอกวิเธน รูปกฺขนฺโธ – สพฺพํ รูปํ น เหตุ, อเหตุกํ, เหตุวิปฺปยุตฺตํ, สปฺปจฺจยํ, สงฺขตํ, รูปํ, โลกิยํ, สาสวํ, สํโยชนิยํ, คนฺถนิยํ, โอฆนิยํ, โยคนิยํ, นีวรณิยํ, ปรามฏฺฐํ, อุปาทานิยํ, สํกิเลสิกํ, อพฺยากตํ, อนารมฺมณํ, อเจตสิกํ, จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ, เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมํ, อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกํ, น สวิตกฺกสวิจารํ, น อวิตกฺกวิจารมตฺตํ, อวิตกฺกอวิจารํ, น ปีติสหคตํ, น สุขสหคตํ, น อุเปกฺขาสหคตํ, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพํ, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกํ, เนวาจยคามินาปจยคามี, เนวเสกฺขนาเสกฺขํ, ปริตฺตํ, กามาวจรํ, น รูปาวจรํ, น อรูปาวจรํ, ปริยาปนฺนํ, โน อปริยาปนฺนํ, อนิยตํ, อนิยฺยานิกํ, อุปฺปนฺนํ, ฉหิ วิญฺญาเณหิ วิญฺเญยฺยํ, อนิจฺจํ, ชราภิภูตํฯ เอวํ เอกวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

ทุวิเธน รูปกฺขนฺโธ – อตฺถิ รูปํ อุปาทา, อตฺถิ รูปํ โน อุปาทา [นุปาทา (สี. ก.)]ฯ อตฺถิ รูปํ อุปาทินฺนํ, อตฺถิ รูปํ อนุปาทินฺนํฯ อตฺถิ รูปํ อุปาทินฺนุปาทานิยํ, อตฺถิ รูปํ อนุปาทินฺนุปาทานิยํฯ อตฺถิ รูปํ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ รูปํ อนิทสฺสนํฯ อตฺถิ รูปํ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ รูปํ อปฺปฏิฆํฯ อตฺถิ รูปํ อินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น อินฺทฺริยํฯ อตฺถิ รูปํ มหาภูตํ, อตฺถิ รูปํ น มหาภูตํฯ อตฺถิ รูปํ วิญฺญตฺติ, อตฺถิ รูปํ น วิญฺญตฺติฯ อตฺถิ รูปํ จิตฺตสมุฏฺฐานํ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตสมุฏฺฐานํฯ อตฺถิ รูปํ จิตฺตสหภุ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตสหภุฯ