ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

อภิธมฺมปิฏเก

วิภงฺคปาฬิ

1. ขนฺธวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

[1] ปญฺจกฺขนฺธา – รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธฯ

1. รูปกฺขนฺโธ

[2] ตตฺถ กตโม รูปกฺขนฺโธ? ยํ กิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, ตเทกชฺฌํ อภิสญฺญูหิตฺวา อภิสงฺขิปิตฺวา – อยํ วุจฺจติ รูปกฺขนฺโธฯ

[3] ตตฺถ กตมํ รูปํ อตีตํ? ยํ รูปํ อตีตํ นิรุทฺธํ วิคตํ วิปริณตํ อตฺถงฺคตํ อพฺภตฺถงฺคตํ อุปฺปชฺชิตฺวา วิคตํ อตีตํ อตีตํเสน สงฺคหิตํ, จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ – อิทํ วุจฺจติ รูปํ อตีตํฯ

ตตฺถ กตมํ รูปํ อนาคตํ? ยํ รูปํ อชาตํ อภูตํ อสญฺชาตํ อนิพฺพตฺตํ อนภินิพฺพตฺตํ อปาตุภูตํ อนุปฺปนฺนํ อสมุปฺปนฺนํ อนุฏฺฐิตํ อสมุฏฺฐิตํ อนาคตํ อนาคตํเสน สงฺคหิตํ, จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ – อิทํ วุจฺจติ รูปํ อนาคตํฯ

ตตฺถ กตมํ รูปํ ปจฺจุปฺปนฺนํ? ยํ รูปํ ชาตํ ภูตํ สญฺชาตํ นิพฺพตฺตํ อภินิพฺพตฺตํ ปาตุภูตํ อุปฺปนฺนํ สมุปฺปนฺนํ อุฏฺฐิตํ สมุฏฺฐิตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ปจฺจุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตํ, จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ – อิทํ วุจฺจติ รูปํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ

[4] ตตฺถ กตมํ รูปํ อชฺฌตฺตํ? ยํ รูปํ เตสํ เตสํ สตฺตานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยกํ ปาฏิปุคฺคลิกํ อุปาทินฺนํ, จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ – อิทํ วุจฺจติ รูปํ อชฺฌตฺตํฯ

ตตฺถ กตมํ รูปํ พหิทฺธา? ยํ รูปํ เตสํ เตสํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยกํ ปาฏิปุคฺคลิกํ อุปาทินฺนํ, จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ – อิทํ วุจฺจติ รูปํ พหิทฺธาฯ

[5] ตตฺถ กตมํ รูปํ โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ – อิทํ วุจฺจติ รูปํ โอฬาริกํฯ

ตตฺถ กตมํ รูปํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป.… กพฬีกาโร [กพฬิํกาโร (สี. สฺยา.)] อาหาโร – อิทํ วุจฺจติ รูปํ สุขุมํฯ

[6] ตตฺถ กตมํ รูปํ หีนํ? ยํ รูปํ เตสํ เตสํ สตฺตานํ อุญฺญาตํ อวญฺญาตํ หีฬิตํ ปริภูตํ อจิตฺตีกตํ หีนํ หีนมตํ หีนสมฺมตํ อนิฏฺฐํ อกนฺตํ อมนาปํ, รูปา สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺฐพฺพา – อิทํ วุจฺจติ รูปํ หีนํฯ

ตตฺถ กตมํ รูปํ ปณีตํ? ยํ รูปํ เตสํ เตสํ สตฺตานํ อนุญฺญาตํ อนวญฺญาตํ อหีฬิตํ อปริภูตํ จิตฺตีกตํ ปณีตํ ปณีตมตํ ปณีตสมฺมตํ อิฏฺฐํ กนฺตํ มนาปํ, รูปา สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺฐพฺพา – อิทํ วุจฺจติ รูปํ ปณีตํฯ ตํ ตํ วา ปน รูปํ อุปาทายุปาทาย รูปํ หีนํ ปณีตํ ทฏฺฐพฺพํฯ

[7] ตตฺถ กตมํ รูปํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป.… กพฬีกาโร อาหาโร, ยํ วา ปนญฺญมฺปิ อตฺถิ รูปํ อนาสนฺเน อนุปกฏฺเฐ ทูเร อสนฺติเก – อิทํ วุจฺจติ รูปํ ทูเรฯ