1. ปาราชิกกณฺฑํ

[201] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ภิกฺขุนีนํ ปญฺจมํ ปาราชิกํ กตฺถ ปญฺญตฺตํ? กํ อารพฺภ? กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ? อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ, อนุปญฺญตฺติ, อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ? สพฺพตฺถปญฺญตฺติ, ปเทสปญฺญตฺติ? สาธารณปญฺญตฺติ, อสาธารณปญฺญตฺติ? เอกโตปญฺญตฺติ, อุภโตปญฺญตฺติ? จตุนฺนํ ปาติโมกฺขุทฺเทสานํ กตฺโถคธํ กตฺถ ปริยาปนฺนํ? กตเมน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉติ? จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กตมา วิปตฺติ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กตโม อาปตฺติกฺขนฺโธ? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? โก ตตฺถ วินโย? โก ตตฺถ อภิวินโย? กิํ ตตฺถ ปาติโมกฺขํ? กิํ ตตฺถ อธิปาติโมกฺขํ? กา วิปตฺติ? กา สมฺปตฺติ? กา ปฏิปตฺติ? กติ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา ภิกฺขุนีนํ ปญฺจมํ ปาราชิกํ ปญฺญตฺตํ? กา สิกฺขนฺติ? กา สิกฺขิตสิกฺขา? กตฺถ ฐิตํ? กา ธาเรนฺติ? กสฺส วจนํ? เกนาภตนฺติ?

[202] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ภิกฺขุนีนํ ปญฺจมํ ปาราชิกํ กตฺถ ปญฺญตฺตนฺติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺตํฯ กํ อารพฺภาติ? สุนฺทรีนนฺทํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี อวสฺสุตา อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส กายสํสคฺคํ สาทิยิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ อนุปญฺญตฺติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺตีติ? เอกา ปญฺญตฺติฯ อนุปญฺญตฺติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ ตสฺมิํ นตฺถิฯ สพฺพตฺถปญฺญตฺติ , ปเทสปญฺญตฺตีติ? สพฺพตฺถปญฺญตฺติฯ สาธารณปญฺญตฺติ, อสาธารณปญฺญตฺตีติ? อสาธารณปญฺญตฺติฯ เอกโตปญฺญตฺติ, อุภโตปญฺญตฺตีติ? เอกโตปญฺญตฺติฯ จตุนฺนํ ปาติโมกฺขุทฺเทสานํ กตฺโถคธํ กตฺถ ปริยาปนฺนนฺติ? นิทาโนคธํ นิทานปริยาปนฺนํฯ กตเมน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉตีติ? ทุติเยน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉติฯ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กตมา วิปตฺตีติ? สีลวิปตฺติฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กตโม อาปตฺติกฺขนฺโธติ? ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธฯ

ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาตีติ? เอเกน สมุฏฺฐาเน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโตฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณนฺติ? อาปตฺตาธิกรณํ? สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติ? ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จฯ โก ตตฺถ วินโย, โก ตตฺถ อภิวินโยติ? ปญฺญตฺติ วินโย, วิภตฺติ อภิวินโยฯ กิํ ตตฺถ ปาติโมกฺขํ, กิํ ตตฺถ อธิปาติโมกฺขนฺติ? ปญฺญตฺติ ปาติโมกฺขํ, วิภตฺติ อธิปาติโมกฺขํฯ กา วิปตฺตีติ? อสํวโร วิปตฺติฯ กา สมฺปตฺตีติ ? สํวโร สมฺปตฺติฯ กา ปฏิปตฺตีติ? น เอวรูปํ กริสฺสามีติ ยาวชีวํ อาปาณโกฏิกํ สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุฯ [อ. นิ. 10.31] กติ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา ภิกฺขุนีนํ ปญฺจมํ ปาราชิกํ ปญฺญตฺตนฺติ? ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา ภิกฺขุนีนํ ปญฺจมํ ปาราชิกํ ปญฺญตฺตํ – สงฺฆสุฏฺฐุตาย, สงฺฆผาสุตาย, ทุมฺมงฺกูนํ ภิกฺขุนีนํ นิคฺคหาย, เปสลานํ ภิกฺขุนีนํ ผาสุวิหาราย, ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตาย, อปฺปสนฺนานํ ปสาทาย, ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาวาย, สทฺธมฺมฏฺฐิติยา, วินยานุคฺคหายฯ กา สิกฺขนฺตีติ? เสกฺขา จ ปุถุชฺชนกลฺยาณิกา จ สิกฺขนฺติฯ กา สิกฺขิตสิกฺขาติ? อรหนฺติโย [อรหนฺตา (ก.)] สิกฺขิตสิกฺขาฯ กตฺถ ฐิตนฺติ? สิกฺขากามาสุ ฐิตํฯ กา ธาเรนฺตีติ? ยาสํ วตฺตติ ตา ธาเรนฺติฯ กสฺส วจนนฺติ? ภควโต วจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ เกนาภตนฺติ? ปรมฺปราภตํ –

อุปาลิ ทาสโก เจว, โสณโก สิคฺคโว ตถา;

โมคฺคลิปุตฺเตน ปญฺจมา, เอเต ชมฺพุสิริวฺหเยฯ

ตโต มหินฺโท อิฏฺฏิโย, อุตฺติโย สมฺพโล ตถา;

ภทฺทนาโม จ ปณฺฑิโตฯ

เอเต นาคา มหาปญฺญา, ชมฺพุทีปา อิธาคตา;

วินยํ เต วาจยิํสุ, ปิฏกํ ตมฺพปณฺณิยาฯ

นิกาเย ปญฺจ วาเจสุํ, สตฺต เจว ปกรเณ;

ตโต อริฏฺโฐ เมธาวี, ติสฺสทตฺโต จ ปณฺฑิโตฯ

วิสารโท กาฬสุมโน, เถโร จ ทีฆนามโก;

ทีฆสุมโน จ ปณฺฑิโตฯ

ปุนเทว กาฬสุมโน, นาคตฺเถโร จ พุทฺธรกฺขิโต;

ติสฺสตฺเถโร จ เมธาวี, เทวตฺเถโร จ ปณฺฑิโตฯ

ปุนเทว สุมโน เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

พหุสฺสุโต จูฬนาโค, คโชว ทุปฺปธํสิโยฯ

ธมฺมปาลิตนาโม จ, โรหเณ สาธุปูชิโต;

ตสฺส สิสฺโส มหาปญฺโญ, เขมนาโม ติเปฏโกฯ

ทีเป ตารกราชาว ปญฺญาย อติโรจถ;

อุปติสฺโส จ เมธาวี, ผุสฺสเทโว มหากถีฯ

ปุนเทว สุมโน เมธาวี, ปุปฺผนาโม พหุสฺสุโต;

มหากถี มหาสิโว, ปิฏเก สพฺพตฺถ โกวิโทฯ

ปุนเทว อุปาลิ เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

มหานาโค มหาปญฺโญ, สทฺธมฺมวํสโกวิโทฯ

ปุนเทว อภโย เมธาวี, ปิฏเก สพฺพตฺถ โกวิโท;

ติสฺสตฺเถโร จ เมธาวี, วินเย จ วิสารโทฯ

ตสฺส สิสฺโส มหาปญฺโญ, ปุปฺผนาโม พหุสฺสุโต;

สาสนํ อนุรกฺขนฺโต, ชมฺพุทีเป ปติฏฺฐิโตฯ

จูฬาภโย จ เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

ติสฺสตฺเถโร จ เมธาวี, สทฺธมฺมวํสโกวิโทฯ

จูฬเทโว จ เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

สิวตฺเถโร จ เมธาวี, วินเย สพฺพตฺถ โกวิโทฯ

เอเต นาคา มหาปญฺญา, วินยญฺญู มคฺคโกวิทา;

วินยํ ทีเป ปกาเสสุํ, ปิฏกํ ตมฺพปณฺณิยาติฯ

[203] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ภิกฺขุนีนํ ฉฏฺฐํ ปาราชิกํ กตฺถ ปญฺญตฺตนฺติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺตํฯ กํ อารพฺภาติ? ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภฯ

กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺนํ ภิกฺขุนิํ เนวตฺตนา ปฏิโจเทสิ คณสฺส อาโรเจสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[204] ภิกฺขุนีนํ สตฺตมํ ปาราชิกํ กตฺถ ปญฺญตฺตนฺติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺตํฯ กํ อารพฺภาติ? ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สมคฺเคน สงฺเฆน อุกฺขิตฺตํ อริฏฺฐํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ อนุวตฺติ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – ธุรนิกฺเขเป…เป.…ฯ

[205] ภิกฺขุนีนํ อฏฺฐมํ ปาราชิกํ กตฺถ ปญฺญตฺตนฺติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺตํฯ กํ อารพฺภาติ? ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อฏฺฐมํ วตฺถุํ ปริปูเรสุํ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – ธุรนิกฺเขเป…เป.…ฯ

อฏฺฐ ปาราชิกา นิฏฺฐิตาฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

เมถุนาทินฺนาทานญฺจ , มนุสฺสวิคฺคหุตฺตริ;

กายสํสคฺคํ ฉาเทติ, อุกฺขิตฺตา อฏฺฐ วตฺถุกา;

ปญฺญาเปสิ มหาวีโร, เฉชฺชวตฺถู อสํสยาติฯ

2. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ

[206] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อุสฺสยวาทิกาย ภิกฺขุนิยา อฑฺฑํ กโรนฺติยา สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโต? กํ อารพฺภ? กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ…เป.… เกนาภตนฺติ?

[207] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อุสฺสยวาทิกาย ภิกฺขุนิยา อฑฺฑํ กโรนฺติยา สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภฯ