เมนู

เมถุนาทินฺนาทานญฺจ , มนุสฺสวิคฺคหุตฺตริ;

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, เฉชฺชวตฺถู อสํสยาติฯ

2. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ

[7] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโต? กํ อารพฺภ? กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ? อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ, อนุปญฺญตฺติ , อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ? สพฺพตฺถปญฺญตฺติ, ปเทสปญฺญตฺติ? สาธารณปญฺญตฺติ, อสาธารณปญฺญตฺติ? เอกโตปญฺญตฺติ, อุภโตปญฺญตฺติ? ปญฺจนฺนํ ปาติโมกฺขุทฺเทสานํ กตฺโถคธํ กตฺถ ปริยาปนฺนํ? กตเมน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉติ? จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กตมา วิปตฺติ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กตโม อาปตฺติกฺขนฺโธ? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? โก ตตฺถ วินโย, โก ตตฺถ อภิวินโย? กิํ ตตฺถ ปาติโมกฺขํ, กิํ ตตฺถ อธิปาติโมกฺขํ ? กา วิปตฺติ, กา สมฺปตฺติ, กา ปฏิปตฺติ? กติ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส ปญฺญตฺโต? เก สิกฺขนฺติ, เก สิกฺขิตสิกฺขา? กตฺถ ฐิตํ? เก ธาเรนฺติ? กสฺส วจนํ? เกนาภตนฺติ?

[8] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา เสยฺยสโก หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ, อนุปญฺญตฺติ, อนุปฺปนฺนปญฺญตฺตีติ? เอกา ปญฺญตฺติ, เอกา อนุปญฺญตฺติฯ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ ตสฺมิํ นตฺถิฯ สพฺพตฺถ ปญฺญตฺติ, ปเทสปญฺญตฺตีติ? สพฺพตฺถปญฺญตฺติฯ สาธารณปญฺญตฺติ, อสาธารณปญฺญตฺตีติ ? อสาธารณปญฺญตฺติฯ เอกโตปญฺญตฺติ, อุภโตปญฺญตฺตีติ? เอกโตปญฺญตฺติฯ ปญฺจนฺนํ ปาติโมกฺขุทฺเทสานํ กตฺโถคธํ กตฺถ ปริยาปนฺนนฺติ? นิทาโนคธํ นิทานปริยาปนฺนํฯ

กตเมน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉตีติ? ตติเย อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉติ ฯ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กตมา วิปตฺตีติ? สีลวิปตฺติฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กตโม อาปตฺติกฺขนฺโธติ? สงฺฆาทิเสโส อาปตฺติกฺขนฺโธฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาตีติ? เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโตฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณนฺติ? อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติ? ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จฯ โก ตตฺถ วินโย, โก ตตฺถ อภิวินโยติ? ปญฺญตฺติ วินโย, วิภตฺติ อภิวินโยฯ กิํ ตตฺถ ปาติโมกฺขํ, กิํ ตตฺถ อธิปาติโมกฺขนฺติ? ปญฺญตฺติ ปาติโมกฺขํ, วิภตฺติ อธิปาติโมกฺขํฯ กา วิปตฺตีติ? อสํวโร วิปตฺติฯ กา สมฺปตฺตีติ? สํวโร สมฺปตฺติฯ กา ปฏิปตฺตีติ? น เอวรูปํ กริสฺสามีติ ยาวชีวํ อาปาณโกฏิกํ สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุฯ [อ. นิ. 10.31] กติ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส ปญฺญตฺโตติ? ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส ปญฺญตฺโต – สงฺฆสุฏฺฐุตาย, สงฺฆผาสุตาย, ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหาย, เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหาราย, ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตาย, อปฺปสนฺนานํ ปสาทาย, ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาวาย, สทฺธมฺมฏฺฐิติยา, วินยานุคฺคหายฯ เก สิกฺขนฺตีติ? เสกฺขา จ ปุถุชฺชนกลฺยาณกา จ สิกฺขนฺติฯ เก สิกฺขิตสิกฺขาติ? อรหนฺโต สิกฺขิตสิกฺขาฯ กตฺถ ฐิตนฺติ? สิกฺขากาเมสุ ฐิตํฯ เก ธาเรนฺตีติ? เยสํ วตฺตติ , เต ธาเรนฺติฯ กสฺส วจนนฺติ? ภควโต วจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ เกนาภตนฺติ? ปรมฺปราภตํ –

อุปาลิ ทาสโก เจว, โสณโก สิคฺคโว ตถา;

โมคฺคลิปุตฺเตน ปญฺจมา, เอเต ชมฺพุสิริวฺหเยฯ

ตโต มหินฺโท อิฏฺฏิโย, อุตฺติโย สมฺพโล ตถา;

ภทฺทนาโม จ ปณฺฑิโตฯ

เอเต นาคา มหาปญฺญา, ชมฺพุทีปา อิธาคตา;

วินยํ เต วาจยิํสุ, ปิฏกํ ตมฺพปณฺณิยาฯ

นิกาเย ปญฺจ วาเจสุํ, สตฺต เจว ปกรเณ;

ตโต อริฏฺโฐ เมธาวี, ติสฺสทตฺโต จ ปณฺฑิโตฯ

วิสารโท กาฬสุมโน, เถโร จ ทีฆนามโก;

ทีฆสุมโน จ ปณฺฑิโตฯ

ปุนเทว กาฬสุมโน, นาคตฺเถโร จ พุทฺธรกฺขิโต;

ติสฺสตฺเถโร จ เมธาวี, เทวตฺเถโร จ ปณฺฑิโตฯ

ปุนเทว สุมโน เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

พหุสฺสุโต จูฬนาโค, คโชว ทุปฺปธํสิโยฯ

ธมฺมปาลิตนาโม จ, โรหเณ สาธุปูชิโต;

ตสฺส สิสฺโส มหาปญฺโญ, เขมนาโม ติเปฏโกฯ

ทีเป ตารกราชาว, ปญฺญาย อติโรจถ;

อุปติสฺโส จ เมธาวี, ผุสฺสเทโว มหากถีฯ

ปุนเทว สุมโน เมธาวี, ปุปฺผนาโม พหุสฺสุโต;

มหากถี มหาสิโว, ปิฏเก สพฺพตฺถ โกวิโทฯ

ปุนเทว อุปาลิ เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

มหานาโค มหาปญฺโญ, สทฺธมฺมวํสโกวิโทฯ

ปุนเทว อภโย เมธาวี, ปิฏเก สพฺพตฺถ โกวิโท;

ติสฺสตฺเถโร จ เมธาวี, วินเย จ วิสารโทฯ

ตสฺส สิสฺโส มหาปญฺโญ, ปุปฺผนาโม พหุสฺสุโต;

สาสนํ อนุรกฺขนฺโต, ชมฺพุทีเป ปติฏฺฐิโตฯ

จูฬาภโย จ เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

ติสฺสตฺเถโร จ เมธาวี, สทฺธมฺมวํสโกวิโทฯ

จูฬเทโว จ เมธาวี, วินเย จ วิสารโท;

สิวตฺเถโร จ เมธาวี, วินเย สพฺพตฺถ โกวิโทฯ

เอเต นาคา มหาปญฺญา, วินยญฺญู มคฺคโกวิโท;

วินยํ ทีเป ปกาเสสุํ, ปิฏกํ ตมฺพปณฺณิยาติฯ

[9] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน มาตุคาเมน สทฺธิํ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชนฺตสฺส สํงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ

กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ อุทายิํ อารพฺภ ฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา อุทายี มาตุคาเมน สทฺธิํ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต…เป.…ฯ

[10] มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ อุทายิํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา อุทายี มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ – สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[11] มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ อุทายิํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา อุทายี มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ อภาสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ – สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[12] สญฺจริตฺตํ สมาปชฺชนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ อุทายิํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา อุทายี สญฺจริตฺตํ สมาปชฺชิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติ, เอกา อนุปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ฉหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ – สิยา กายโต สมุฏฺฐาติ, น วาจโต น จิตฺตโต; สิยา วาจโต สมุฏฺฐาติ, น กายโต น จิตฺตโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ สมุฏฺฐาติ, น จิตฺตโต; สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต ; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[13] สญฺญาจิกา กุฏิํ การาเปนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? อาฬวิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อาฬวเก ภิกฺขู อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อาฬวกา ภิกฺขู สญฺญาจิกาย กุฏิโย การาเปสุํ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ฉหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[14] มหลฺลกํ วิหารํ การาเปนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? โกสมฺพิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา ฉนฺโน วิหารวตฺถุํ โสเธนฺโต อญฺญตรํ เจติยรุกฺขํ เฉทาเปสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ฉหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[15] ภิกฺขุํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? ราชคเห ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสสุํ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[16] ภิกฺขุํ อญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิญฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? ราชคเห ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิญฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสสุํ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[17] สงฺฆเภทกสฺส ภิกฺขุโน ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? ราชคเห ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? เทวทตฺตํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? เทวทตฺโต สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[18] เภทานุวตฺตกานํ ภิกฺขูนํ ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนฺตานํ สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? ราชคเห ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? สมฺพหุลา ภิกฺขู เทวทตฺตสฺส สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา อเหสุํ วคฺควาทกา, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[19] ทุพฺพจสฺส ภิกฺขุโน ยาวตติยํ สมนุภาสนา น ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? โกสมฺพิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา ฉนฺโน ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ อกาสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

[20] กุลทูสกสฺส ภิกฺขุโน ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อสฺสชิปุนพฺพสุเก ภิกฺขู อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา ภิกฺขู ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปสุํ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ เอกา ปญฺญตฺติฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ…เป.…ฯ

เตรส สงฺฆาทิเสสา นิฏฺฐิตาฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

วิสฺสฏฺฐิ กายสํสคฺคํ, ทุฏฺฐุลฺลํ อตฺตกามญฺจ;

สญฺจริตฺตํ กุฏี เจว, วิหาโร จ อมูลกํฯ

กิญฺจิเทสญฺจ เภโท จ, ตสฺเสว [ตเถว (ก.)] อนุวตฺตกา;

ทุพฺพจํ กุลทูสญฺจ, สงฺฆาทิเสสา เตรสาติฯ

3. อนิยตกณฺฑํ

[21] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปฐโม อนิํยโต กตฺถ ปญฺญตฺโต? กํ อารพฺภ? กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ? อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ, อนุปญฺญตฺติ, อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ, สพฺพตฺถปญฺญตฺติ ปเทสปญฺญตฺติ, สาธารณปญฺญตฺติ อสาธารณปญฺญตฺติ, เอกโตปญฺญตฺติ อุภโตปญฺญตฺติ, ปญฺจนฺนํ ปาติโมกฺขุทฺเทสานํ กตฺโถคธํ กตฺถ ปริยาปนฺนํ, กตเมน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉติ, จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กตมา วิปตฺติ, สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กตโม อาปตฺติกฺขนฺโธ, ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ, จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ, สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ, โก ตตฺถ วินโย, โก ตตฺถ อภิวินโย, กิํ ตตฺถ ปาติโมกฺขํ, กิํ ตตฺถ อธิปาติโมกฺขํ, กา วิปตฺติ, กา สมฺปตฺติ, กา ปฏิปตฺติ, กติ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ภควตา ปฐโม อนิยโต ปญฺญตฺโต, เก สิกฺขนฺติ, เก สิกฺขิตสิกฺขา, กตฺถ ฐิตํ, เก ธาเรนฺติ, กสฺส วจนํ เกนาภตนฺติฯ

[22] ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปฐโม อนิยโต กตฺถ ปญฺญตฺโตติ? สาวตฺถิยํ ปญฺญตฺโตฯ กํ อารพฺภาติ? อายสฺมนฺตํ อุทายิํ อารพฺภฯ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ? อายสฺมา อุทายี มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน อลงฺกมฺมนิเย นิสชฺชํ กปฺเปสิ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ, อนุปญฺญตฺติ, อนุปฺปนฺนปญฺญตฺตีติ? เอกา ปญฺญตฺติฯ อนุปญฺญตฺติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ ตสฺมิํ นตฺถิฯ สพฺพตฺถปญฺญตฺติ, ปเทสปญฺญตฺตีติ? สพฺพตฺถปญฺญตฺติฯ สาธารณปญฺญตฺติ, อสาธารณปญฺญตฺตีติ? อสาธารณปญฺญตฺติฯ เอกโตปญฺญตฺติ, อุภโตปญฺญตฺตีติ? เอกโตปญฺญตฺติฯ ปญฺจนฺนํ ปาติโมกฺขุทฺเทสานํ กตฺโถคธํ กตฺถ ปริยาปนฺนนฺติ? นิทาโนคธํ นิทานปริยาปนฺนํฯ กตเมน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉตีติ? จตุตฺเถน อุทฺเทเสน อุทฺเทสํ อาคจฺฉติฯ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กตมา วิปตฺตีติ? สิยา สีลวิปตฺติ สิยา อาจารวิปตฺติฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กตโม อาปตฺติกฺขนฺโธติ? สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธ สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺโธ สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺโธฯ