5. ปุคฺคลสฺเสวกถินตฺถาโร

[414] สงฺโฆ กถินํ อตฺถรติ, คโณ กถินํ อตฺถรติ, ปุคฺคโล กถินํ อตฺถรตีติฯ น สงฺโฆ กถินํ อตฺถรติ, น คโณ กถินํ อตฺถรติ, ปุคฺคโล กถินํ อตฺถรตีติฯ หญฺจิ น สงฺโฆ กถินํ อตฺถรติ, น คโณ กถินํ อตฺถรติ, ปุคฺคโล กถินํ อตฺถรติฯ สงฺฆสฺส อนตฺถตํ โหติ กถินํ, คณสฺส อนตฺถตํ โหติ กถินํ, ปุคฺคลสฺส อตฺถตํ โหติ กถินํฯ สงฺโฆ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ คโณ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ ปุคฺคโล ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสตีติ น สงฺโฆ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ, น คโณ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ, ปุคฺคโล ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสตีติฯ หญฺจิ น สงฺโฆ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ, น คโณ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ, ปุคฺคโล ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติฯ สงฺฆสฺส อนุทฺทิฏฺฐํ โหติ ปาติโมกฺขํ, คณสฺส อนุทฺทิฏฺฐํ โหติ ปาติโมกฺขํ, ปุคฺคลสฺส อุทฺทิฏฺฐํ โหติ ปาติโมกฺขํฯ สงฺฆสฺส สามคฺคิยา คณสฺส สามคฺคิยา ปุคฺคลสฺส อุทฺเทสา สงฺฆสฺส อุทฺทิฏฺฐํ โหติ ปาติโมกฺขํ, คณสฺส อุทฺทิฏฺฐํ โหติ ปาติโมกฺขํ, ปุคฺคลสฺส อุทฺทิฏฺฐํ โหติ ปาติโมกฺขํฯ เอวเมว น สงฺโฆ กถินํ อตฺถรติ, น คโณ กถินํ อตฺถรติ, ปุคฺคโล กถินํ อตฺถรติฯ สงฺฆสฺส อนุโมทนาย คณสฺส อนุโมทนาย ปุคฺคลสฺส อตฺถารา สงฺฆสฺส อตฺถตํ โหติ กถินํ, คณสฺส อตฺถตํ โหติ กถินํ, ปุคฺคลสฺส อตฺถตํ โหติ กถินนฺติฯ

6. ปลิโพธปญฺหาพฺยากรณํ

[415]

ปกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

ปกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

ตสฺส สห พหิสีมคมนา, อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ

นิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

นิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

จีวเร นิฏฺฐิเต จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ

สนฺนิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

สนฺนิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, ทฺเว ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺติฯ

นาสนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

นาสนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

จีวเร นฏฺเฐ จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ

สวนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

สวนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

ตสฺส สห สวเนน, อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ

อาสาวจฺเฉทิโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

อาสาวจฺเฉทิโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

จีวราสาย อุปจฺฉินฺนาย จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ

สีมาติกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

สีมาติกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;

ตสฺส พหิสีเม [พหิสีมคตสฺส (สี. สฺยา.)] อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ

สหุพฺภาโร กถินุทฺธาโร [สอุพฺภาโร (ก.)], วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติฯ

สหุพฺภาโร กถินุทฺธาโร, วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;

เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ, ทฺเว ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺตีติฯ

[416] กติ กถินุทฺธารา สงฺฆาธีนา? กติ กถินุทฺธารา ปุคฺคลาธีนา? กติ กถินุทฺธารา เนว สงฺฆาธีนา น ปุคฺคลาธีนา? เอโก กถินุทฺธาโร สงฺฆาธีโน – อนฺตรุพฺภาโรฯ จตฺตาโร กถินุทฺธารา ปุคฺคลาธีนา – ปกฺกมนนฺติโก, นิฏฺฐานนฺติโก, สนฺนิฏฺฐานนฺติโก, สีมาติกฺกมนนฺติโก ฯ จตฺตาโร กถินุทฺธารา เนว สงฺฆาธีนา น ปุคฺคลาธีนา – นาสนนฺติโก, สวนนฺติโก, อาสาวจฺเฉทิโก, สหุพฺภาโรฯ กติ กถินุทฺธารา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ? กติ กถินุทฺธารา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ? กติ กถินุทฺธารา สิยา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ สิยา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ? ทฺเว กถินุทฺธารา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ – อนฺตรุพฺภาโร, สหุพฺภาโรฯ ตโย กถินุทฺธารา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ – ปกฺกมนนฺติโก, สวนนฺติโก, สีมาติกฺกมนนฺติโกฯ จตฺตาโร กถินุทฺธารา สิยา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ สิยา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ – นิฏฺฐานนฺติโก, สนฺนิฏฺฐานนฺติโก, นาสนนฺติโก, อาสาวจฺเฉทิโกฯ

กติ กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา เอกนิโรธา? กติ กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา นานานิโรธา? ทฺเว กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา เอกนิโรธา – อนฺตรุพฺภาโร, สหุพฺภาโรฯ อวเสสา กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา นานานิโรธาติฯ

กถินเภโท นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

กสฺส กินฺติ ปนฺนรส, ธมฺมา นิทานเหตุ จ;

ปจฺจยสงฺคหมูลา, อาทิ จ อตฺถารปุคฺคลา [อฏฺฐปุคฺคลา (สี.)]ฯ

ติณฺณํ [เภทโต ติณฺณํ (ก.)] ตโย ชานิตพฺพํ, อตฺถารํ อุทฺเทเสน จ;

ปลิโพธาธินา, สีมาย อุปฺปาทนิโรเธน จาติ [อิโต ปรํ ‘‘ปริวารํ นิฏฺฐิตํ’’ อิติปาโฐ เกสุจิ โปตฺถเกสุ ทิสฺสติ]ฯ

อุปาลิปญฺจกํ

1. อนิสฺสิตวคฺโค

[417] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กติหิ นุ โข, ภนฺเต, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ นานิสฺสิเตน วตฺถพฺพ’’นฺติ?

‘‘ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ นานิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ [ปริ. 325] กตเมหิ ปญฺจหิ? อุโปสถํ น ชานาติ, อุโปสถกมฺมํ น ชานาติ, ปาติโมกฺขํ น ชานาติ, ปาติโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาติ, อูนปญฺจวสฺโส โหติ – อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ นานิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ อนิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? อุโปสถํ ชานาติ, อุโปสถกมฺมํ ชานาติ, ปาติโมกฺขํ ชานาติ, ปาติโมกฺขุทฺเทสํ ชานาติ, ปญฺจวสฺโส วา โหติ อติเรกปญฺจวสฺโส วา – อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ อนิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ

‘‘อปเรหิปิ, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ นานิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? ปวารณํ น ชานาติ, ปวารณากมฺมํ น ชานาติ, ปาติโมกฺขํ น ชานาติ, ปาติโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาติ, อูนปญฺจวสฺโส โหติ – อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ นานิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ อนิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? ปวารณํ ชานาติ , ปวารณากมฺมํ ชานาติ, ปาติโมกฺขํ ชานาติ, ปาติโมกฺขุทฺเทสํ ชานาติ, ปญฺจวสฺโส วา โหติ อติเรกปญฺจวสฺโส วา – อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ อนิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ

‘‘อปเรหิปิ, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา ยาวชีวํ นานิสฺสิเตน วตฺถพฺพํฯ