2. อคติอคนฺตพฺโพ

[379] น ฉนฺทาคติ คนฺตพฺพาติ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต กถํ ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ? อิเธกจฺโจ – ‘‘อยํ เม อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา สทฺธิวิหาริโก วา อนฺเตวาสิโก วา สมานุปชฺฌายโก วา สมานาจริยโก วา สนฺทิฏฺโฐ วา สมฺภตฺโต วา ญาติสาโลหิโต วา’’ติ, ตสฺสานุกมฺปาย ตสฺสานุรกฺขาย อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ, อวินยํ วินโยติ ทีเปติ, วินยํ อวินโยติ ทีเปติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อนาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปติ, อาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ, ครุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิญฺญูนํ, พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติฯ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต เอวํ ฉนฺทาคติํ คจฺฉติฯ

[380] น โทสาคติ คนฺตพฺพาติ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต กถํ โทสาคติํ คจฺฉติ? อิเธกจฺโจ อนตฺถํ เม อจรีติ อาฆาตํ พนฺธติ, อนตฺถํ เม จรตีติ อาฆาตํ พนฺธติ, อนตฺถํ เม จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติ, ปิยสฺส เม มนาปสฺส อนตฺถํ อจริ… อนตฺถํ จรติ… อนตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติ, อปฺปิยสฺส เม อมนาปสฺส อตฺถํ อจริ… อตฺถํ จรติ… อตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติฯ อิเมหิ นวหิ อาฆาตวตฺถูหิ อาฆาโต ปฏิฆาโต กุทฺโธ โกธาภิภูโต อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ…เป.… ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิญฺญูนํ พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติฯ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต เอวํ โทสาคติํ คจฺฉติฯ

[381] น โมหาคติ คนฺตพฺพาติ โมหาคติํ คจฺฉนฺโต กถํ โมหาคติํ คจฺฉติ? รตฺโต ราควเสน คจฺฉติ, ทุฏฺโฐ โทสวเสน คจฺฉติ, มูฬฺโห โมหวเสน คจฺฉติ, ปรามฏฺโฐ ทิฏฺฐิวเสน คจฺฉติ, มูฬฺโห สํมูฬฺโห โมหาภิภูโต อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ…เป.… ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ โมหาคติํ คจฺฉนฺโต พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ โมหาคติํ คจฺฉนฺโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิญฺญูนํ, พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติฯ โมหาคติํ คจฺฉนฺโต เอวํ โมหาคติํ คจฺฉติฯ

[382] น ภยาคติ คนฺตพฺพาติ ภยาคติํ คจฺฉนฺโต กถํ ภยาคติํ คจฺฉติ? อิเธกจฺโจ – ‘‘อยํ วิสมนิสฺสิโต วา คหนนิสฺสิโต วา พลวนิสฺสิโต วา กกฺขโฬ ผรุโส ชีวิตนฺตรายํ วา พฺรหฺมจริยนฺตรายํ วา กริสฺสตี’’ติ, ตสฺส ภยา ภีโต อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ, อวินยํ วินโยติ ทีเปติ, วินยํ อวินโยติ ทีเปติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อนาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปติ, อาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ, ครุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ภยาคติํ คจฺฉนฺโต พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ภยาคติํ คจฺฉนฺโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิญฺญูนํ, พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติฯ ภยาคติํ คจฺฉนฺโต เอวํ ภยาคติํ คจฺฉติฯ

ฉนฺทา โทสา ภยา โมหา, โย ธมฺมํ อติวตฺตติ;

นิหียติ ตสฺส ยโส, กาฬปกฺเขว จนฺทิมาติฯ

3. อคติอคมนํ

[383] กถํ น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ? อธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อวินยํ อวินโยติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, วินยํ วินโยติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อนาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, ครุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติฯ เอวํ น ฉนฺทาคติํ คจฺฉติฯ

[384] กถํ น โทสาคติํ คจฺฉติ? อธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปนฺโต น โทสาคติํ คจฺฉติ, ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปนฺโต น โทสาคติํ คจฺฉติ…เป.… ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น โทสาคติํ คจฺฉติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺโต น โทสาคติํ คจฺฉติฯ เอวํ น โทสาคติํ คจฺฉติฯ