เมนู

จูฬสงฺคาโม

1. อนุวิชฺชกสฺสปฏิปตฺติ

[365] [ปริ. 421] สงฺคามาวจเร ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมนฺเตน นีจจิตฺเตน สงฺโฆ อุปสงฺกมิตพฺโพ รโชหรณสเมน จิตฺเตน; อาสนกุสเลน ภวิตพฺพํ นิสชฺชกุสเลน; เถเร ภิกฺขู อนุปขชฺชนฺเตน, นเว ภิกฺขู อาสเนน อปฺปฏิพาหนฺเตน, ยถาปติรูเป อาสเน นิสีทิตพฺพํ; อนานากถิเกน ภวิตพฺพํ อติรจฺฉานกถิเกน; สามํ วา ธมฺโม ภาสิตพฺโพ ปโร วา อชฺเฌสิตพฺโพ อริโย วา ตุณฺหีภาโว นาติมญฺญิตพฺโพฯ

สงฺเฆน อนุมเตน ปุคฺคเลน อนุวิชฺชเกน อนุวิชฺชิตุกาเมน น อุปชฺฌาโย ปุจฺฉิตพฺโพ, น อาจริโย ปุจฺฉิตพฺโพ, น สทฺธิวิหาริโก ปุจฺฉิตพฺโพ, น อนฺเตวาสิโก ปุจฺฉิตพฺโพ, น สมานุปชฺฌายโก ปุจฺฉิตพฺโพ, น สมานาจริยโก ปุจฺฉิตพฺโพ, น ชาติ ปุจฺฉิตพฺพา, น นามํ ปุจฺฉิตพฺพํ, น โคตฺตํ ปุจฺฉิตพฺพํ, น อาคโม ปุจฺฉิตพฺโพ, น กุลปเทโส ปุจฺฉิตพฺโพ, น ชาติภูมิ ปุจฺฉิตพฺพาฯ ตํ กิํ การณา? อตฺรสฺส เปมํ วา โทโส วาฯ เปเม วา สติ โทเส วา, ฉนฺทาปิ คจฺเฉยฺย โทสาปิ คจฺเฉยฺย โมหาปิ คจฺเฉยฺย ภยาปิ คจฺเฉยฺยฯ

สงฺเฆน อนุมเตน ปุคฺคเลน อนุวิชฺชเกน อนุวิชฺชิตุกาเมน สงฺฆครุเกน ภวิตพฺพํ โน ปุคฺคลครุเกน, สทฺธมฺมครุเกน ภวิตพฺพํ โน อามิสครุเกน, อตฺถวสิเกน ภวิตพฺพํ โน ปริสกปฺปิเกน, กาเลน อนุวิชฺชิตพฺพํ โน อกาเลน, ภูเตน อนุวิชฺชิตพฺพํ โน อภูเตน, สณฺเหน อนุวิชฺชิตพฺพํ โน ผรุเสน, อตฺถสํหิเตน อนุวิชฺชิตพฺพํ โน อนตฺถสํหิเตน, เมตฺตาจิตฺเตน อนุวิชฺชิตพฺพํ โน โทสนฺตเรน, น อุปกณฺณกชปฺปินา ภวิตพฺพํ, น ชิมฺหํ เปกฺขิตพฺพํ, น อกฺขิ นิขณิตพฺพํ, น ภมุกํ อุกฺขิปิตพฺพํ, น สีสํ อุกฺขิปิตพฺพํ, น หตฺถวิกาโร กาตพฺโพ, น หตฺถมุทฺทา ทสฺเสตพฺพาฯ

อาสนกุสเลน ภวิตพฺพํ นิสชฺชกุสเลน, ยุคมตฺตํ เปกฺขนฺเตน อตฺถํ อนุวิธิยนฺเตน สเก อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น จ อาสนา วุฏฺฐาตพฺพํ , น วีติหาตพฺพํ, น กุมฺมคฺโค เสวิตพฺโพ, น พาหาวิกฺเขปกํ [น วาจา วิกฺเขปกํ (สฺยา.)] ภณิตพฺพํ, อตุริเตน ภวิตพฺพํ อสาหสิเกน, อจณฺฑิกเตน ภวิตพฺพํ วจนกฺขเม , เมตฺตาจิตฺเตน ภวิตพฺพํ หิตานุกมฺปินา, การุณิเกน ภวิตพฺพํ หิตปริสกฺกินา, อสมฺผปฺปลาปินา ภวิตพฺพํ ปริยนฺตภาณินา, อเวรวสิเกน ภวิตพฺพํ อนสุรุตฺเตน, อตฺตา ปริคฺคเหตพฺโพ, ปโร ปริคฺคเหตพฺโพ, โจทโก ปริคฺคเหตพฺโพ, จุทิตโก ปริคฺคเหตพฺโพ, อธมฺมโจทโก ปริคฺคเหตพฺโพ, อธมฺมจุทิตโก ปริคฺคเหตพฺโพ, ธมฺมโจทโก ปริคฺคเหตพฺโพ, ธมฺมจุทิตโก ปริคฺคเหตพฺโพ, วุตฺตํ อหาเปนฺเตน อวุตฺตํ อปกาเสนฺเตน โอติณฺณานิ ปทพฺยญฺชนานิ สาธุกํ ปริคฺคเหตฺวา ปโร ปฏิปุจฺฉิตฺวา ยถา ปฏิญฺญาย กาเรตพฺโพ, มนฺโท หาเสตพฺโพ [เวโป ปหาเสตพฺโพ (สฺยา.)], ภีรู อสฺสาเสตพฺโพ, จณฺโฑ นิเสเธตพฺโพ, อสุจิ วิภาเวตพฺโพ, อุชุมทฺทเวน น ฉนฺทาคติํ คนฺตพฺพํ, น โทสาคติํ คนฺตพฺพํ, น โมหาคติํ คนฺตพฺพํ, น ภยาคติํ คนฺตพฺพํ, มชฺฌตฺเตน ภวิตพฺพํ ธมฺเมสุ จ ปุคฺคเลสุ จฯ เอวญฺจ ปน อนุวิชฺชโก อนุวิชฺชมาโน สตฺถุ เจว สาสนกโร โหติ, วิญฺญูนญฺจ สพฺรหฺมจารีนํ ปิโย จ โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จฯ

[366] สุตฺตํ สํสนฺทนตฺถาย, โอปมฺมํ นิทสฺสนตฺถาย, อตฺโถ วิญฺญาปนตฺถาย, ปฏิปุจฺฉา ฐปนตฺถาย, โอกาสกมฺมํ โจทนตฺถาย, โจทนา สารณตฺถาย, สารณา สวจนียตฺถาย, สวจนียํ ปลิโพธตฺถาย, ปลิโพโธ วินิจฺฉยตฺถาย, วินิจฺฉโย สนฺตีรณตฺถาย, สนฺตีรณํ ฐานาฐานคมนตฺถาย, ฐานาฐานคมนํ ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหตฺถาย, เปสลานํ ภิกฺขูนํ สมฺปคฺคหตฺถาย, สงฺโฆ สมฺปริคฺคหสมฺปฏิจฺฉนตฺถาย, สงฺเฆน อนุมตา ปุคฺคลา ปจฺเจกฏฺฐายิโน อวิสํวาทกฏฺฐายิโนฯ

วินโย สํวรตฺถาย, สํวโร อวิปฺปฏิสารตฺถาย, อวิปฺปฏิสาโร ปามุชฺชตฺถาย, ปามุชฺชํ ปีตตฺถาย, ปีติ ปสฺสทฺธตฺถาย, ปสฺสทฺธิ สุขตฺถาย, สุขํ สมาธตฺถาย, สมาธิ ยถาภูตญาณทสฺสนตฺถาย, ยถาภูตญาณทสฺสนํ นิพฺพิทตฺถาย, นิพฺพิทา วิราคตฺถาย, วิราโค วิมุตฺตตฺถาย, วิมุตฺติ วิมุตฺติญาณทสฺสนตฺถาย, วิมุตฺติญาณทสฺสนํ อนุปาทาปรินิพฺพานตฺถายฯ

เอตทตฺถา กถา, เอตทตฺถา มนฺตนา, เอตทตฺถา อุปนิสา, เอตทตฺถํ โสตาวธานํ – ยทิทํ อนุปาทาจิตฺตสฺส วิโมกฺโขติฯ

[367]

อนุโยควตฺตํ นิสามย, กุสเลน พุทฺธิมตา กตํ;

สุวุตฺตํ สิกฺขาปทานุโลมิกํ, คติํ น นาเสนฺโต สมฺปรายิกํฯ

วตฺถุํ วิปตฺติํ อาปตฺติํ, นิทานํ อาการอโกวิโท;

ปุพฺพาปรํ น ชานาติ, กตากตํ สเมน จฯ

กมฺมญฺจ อธิกรณญฺจ, สมเถ จาปิ อโกวิโท;

รตฺโต ทุฏฺโฐ จ มูฬฺโห จ, ภยา โมหา จ คจฺฉติฯ

น จ สญฺญตฺติกุสโล, นิชฺฌตฺติยา จ อโกวิโท;

ลทฺธปกฺโข อหิริโก, กณฺหกมฺโม อนาทโร;

ส เว [สเจ (ก.)] ตาทิสโก ภิกฺขุ, อปฺปฏิกฺโขติ วุจฺจติฯ

วตฺถุํ วิปตฺติํ อาปตฺติํ, นิทานํ อาการโกวิโท;

ปุพฺพาปรญฺจ ชานาติ, กตากตํ สเมน จฯ

กมฺมญฺจ อธิกรณญฺจ, สมเถ จาปิ โกวิโท;

อรตฺโต อทุฏฺโฐ อมูฬฺโห, ภยา โมหา น คจฺฉติฯ

สญฺญตฺติยา จ กุสโล, นิชฺฌตฺติยา จ โกวิโท;

ลทฺธปกฺโข หิริมโน, สุกฺกกมฺโม สคารโว;

ส เว ตาทิสโก ภิกฺขุ, สปฺปฏิกฺโขติ วุจฺจตีติฯ

จูฬสงฺคาโม นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

นีจจิตฺเตน ปุจฺเฉยฺย, ครุ สงฺเฆ น ปุคฺคเล;

สุตฺตํ สํสนฺทนตฺถาย, วินยานุคฺคเหน จ;

อุทฺทานํ จูฬสงฺคาเม, เอกุทฺเทโส [เอกุทฺเทสํ (สี. สฺยา.)] อิทํ กตนฺติฯ

มหาสงฺคาโม

1. โวหรนฺเตน ชานิตพฺพาทิ

[368] สงฺคามาวจเร ภิกฺขุนา สงฺเฆ โวหรนฺเตน วตฺถุ ชานิตพฺพํ, วิปตฺติ ชานิตพฺพา, อาปตฺติ ชานิตพฺพา, นิทานํ ชานิตพฺพํ, อากาโร ชานิตพฺโพ, ปุพฺพาปรํ ชานิตพฺพํ, กตากตํ ชานิตพฺพํ, กมฺมํ ชานิตพฺพํ, อธิกรณํ ชานิตพฺพํ, สมโถ ชานิตพฺโพ, น ฉนฺทาคติ คนฺตพฺพา, น โทสาคติ คนฺตพฺพา, น โมหาคติ คนฺตพฺพา, น ภยาคติ คนฺตพฺพา, สญฺญาปนีเย ฐาเน สญฺญาเปตพฺพํ, นิชฺฌาปนีเย ฐาเน นิชฺฌาเปตพฺพํ, เปกฺขนีเย ฐาเน เปกฺขิตพฺพํ, ปสาทนีเย ฐาเน ปสาเทตพฺพํ, ลทฺธปกฺโขมฺหีติ ปรปกฺโข นาวชานิตพฺโพ, พหุสฺสุโตมฺหีติ อปฺปสฺสุโต นาวชานิตพฺโพ, เถรตโรมฺหีติ นวกตโร นาวชานิตพฺโพ, อสมฺปตฺตํ น พฺยาหาตพฺพํ, สมฺปตฺตํ ธมฺมโต วินยโต น ปริหาเปตพฺพํ, เยน ธมฺเมน เยน วินเยน เยน สตฺถุสาสเนน ตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ตถา ตํ อธิกรณํ วูปสเมตพฺพํฯ

[369] วตฺถุ ชานิตพฺพนฺติ อฏฺฐปาราชิกานํ [อฏฺฐนฺนํ ปาราชิกานํ (สี. ก.)] วตฺถุ ชานิตพฺพํ, เตวีสสงฺฆาทิเสสานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทฺเวอนิยตานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทฺเวจตฺตารีสนิสฺสคฺคิยานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, อฏฺฐาสีติสตปาจิตฺติยานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทฺวาทสปาฏิเทสนียานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทุกฺกฏานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทุพฺภาสิตานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํฯ

[370] วิปตฺติ ชานิตพฺพาติ สีลวิปตฺติ ชานิตพฺพา, อาจารวิปตฺติ ชานิตพฺพา, ทิฏฺฐิวิปตฺติ ชานิตพฺพา, อาชีววิปตฺติ ชานิตพฺพาฯ

[371] อาปตฺติ ชานิตพฺพาติ ปาราชิกาปตฺติ ชานิตพฺพา, สงฺฆาทิเสสาปตฺติ ชานิตพฺพา, ถุลฺลจฺจยาปตฺติ ชานิตพฺพา, ปาจิตฺติยาปตฺติ ชานิตพฺพา, ปาฏิเทสนียาปตฺติ ชานิตพฺพา, ทุกฺกฏาปตฺติ ชานิตพฺพา, ทุพฺภาสิตาปตฺติ ชานิตพฺพาฯ