ปริวาร,ปาฬิ 267 ปณฺเณ

4. อธิกรณปจฺจยาปตฺติ

[344] วิวาทาธิกรณํ อาปตฺตานาปตฺตีติ? วิวาทาธิกรณํ น อาปตฺติฯ กิํ ปน วิวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยาติ? อาม, วิวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยฯ วิวาทาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? วิวาทาธิกรณปจฺจยา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ อุปสมฺปนฺนํ โอมสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อนุปสมฺปนฺนํ โอมสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – วิวาทาธิกรณปจฺจยา อิมา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติ? กติหิ อธิกรเณหิ กติสุ ฐาเนสุ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ?

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺติํ ภชนฺติ – อาจารวิปตฺติํฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ , อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติฯ เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; ตีสุ ฐาเนสุ – สงฺฆมชฺเฌ, คณมชฺเฌ, ปุคฺคลสฺส สนฺติเก; ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ

[345] อนุวาทาธิกรณํ อาปตฺตานาปตฺตีติ? อนุวาทาธิกรณํ น อาปตฺติฯ กิํ ปน อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยาติ? อาม, อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยฯ อนุวาทาธิกรณปจฺจยา, กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อนุวาทาธิกรณปจฺจยา ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ ภิกฺขุํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อมูลิกาย อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อิมา ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺติํ, สิยา อาจารวิปตฺติํฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ตีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติฯ ยา ตา อาปตฺติโย ครุกา ตา อาปตฺติโย เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; เอกมฺหิ ฐาเน – สงฺฆมชฺเฌ; ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จฯ ยา ตา อาปตฺติโย ลหุกา ตา อาปตฺติโย เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; ตีสุ ฐาเนสุ – สงฺฆมชฺเฌ คณมชฺเฌ ปุคฺคลสฺส สนฺติเก; ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ , สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ

[346] อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตานาปตฺตีติ? อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺติฯ กิํ ปน อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยาติ? อาม, อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยฯ อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ [ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺนํ (สฺยา.)] ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อาจารวิปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา อิมา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติ ? กติหิ อธิกรเณหิ กติสุ ฐาเนสุ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ?

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺติํ สิยา อาจารวิปตฺติํฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ – อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ จตูหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติฯ ยา สา อาปตฺติ อนวเสสา สา อาปตฺติ น กตเมน อธิกรเณน, น กตมมฺหิ ฐาเน, น กตเมน สมเถน สมฺมติฯ ยา ตา อาปตฺติโย ลหุกา ตา อาปตฺติโย เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; ตีสุ ฐาเนสุ – สงฺฆมชฺเฌ, คณมชฺเฌ, ปุคฺคลสฺส สนฺติเก; ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ

[347] กิจฺจาธิกรณํ อาปตฺตานาปตฺตีติ? กิจฺจาธิกรณํ น อาปตฺติฯ กิํ ปน กิจฺจาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยาติ? อาม, กิจฺจาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยฯ กิจฺจาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? กิจฺจาธิกรณปจฺจยา ปญฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา ภิกฺขุนี ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชติ, ญตฺติยา ทุกฺกฏํ; ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา; กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; เภทกานุวตฺตกา ภิกฺขู ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส – กิจฺจาธิกรณปจฺจยา อิมา ปญฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺติํ สิยา อาจารวิปตฺติํฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ – อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ปญฺจหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติฯ ยา สา อาปตฺติ อนวเสสา สา อาปตฺติ น กตเมน อธิกรเณน, น กตมมฺหิ ฐาเน, น กตเมน สมเถน สมฺมติฯ ยา สา อาปตฺติ ครุกา สา อาปตฺติ เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; เอกมฺหิ ฐาเน – สงฺฆมชฺเฌ; ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จฯ ยา ตา อาปตฺติโย ลหุกา ตา อาปตฺติโย เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; ตีสุ ฐาเนสุ – สงฺฆมชฺเฌ, คณมชฺเฌ, ปุคฺคลสฺส สนฺติเก; ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ

5. อธิกรณาธิปฺปาโย

[348] วิวาทาธิกรณํ โหติ อนุวาทาธิกรณํ, โหติ อาปตฺตาธิกรณํ, โหติ กิจฺจาธิกรณํฯ วิวาทาธิกรณํ น โหติ อนุวาทาธิกรณํ, น โหติ อาปตฺตาธิกรณํ, น โหติ กิจฺจาธิกรณํ; อปิ จ, วิวาทาธิกรณปจฺจยา โหติ อนุวาทาธิกรณํ, โหติ อาปตฺตาธิกรณํ, โหติ กิจฺจาธิกรณํฯ ยถา กถํ วิย? [จูฬว. 215; ปริ. 314] อิธ ภิกฺขู วิวทนฺติ – ธมฺโมติ วา อธมฺโมติ วา ทุฏฺฐุลฺลาปตฺตีติ วา อทุฏฺฐุลฺลาปตฺตีติ วาฯ ยํ ตตฺถ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท นานาวาโท อญฺญถาวาโท วิปจฺจตาย โวหาโร เมธกํ, อิทํ วุจฺจติ วิวาทาธิกรณํฯ วิวาทาธิกรเณ สงฺโฆ วิวทติ วิวาทาธิกรณํฯ วิวทมาโน อนุวทติ อนุวาทาธิกรณํฯ อนุวทมาโน อาปตฺติํ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํฯ ตาย อาปตฺติยา สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํฯ เอวํ วิวาทาธิกรณปจฺจยา โหติ อนุวาทาธิกรณํ, โหติ อาปตฺตาธิกรณํ, โหติ กิจฺจาธิกรณํฯ