วิวาทาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ? อนุวาทาธิกรณํ…เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ?

วิวาทาธิกรณํ เหตุนิทานํ, เหตุสมุทยํ, เหตุชาติกํ, เหตุปภวํ, เหตุสมฺภารํ, เหตุสมุฏฺฐานํฯ อนุวาทาธิกรณํ…เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ เหตุนิทานํ, เหตุสมุทยํ, เหตุชาติกํ, เหตุปภวํ, เหตุสมฺภารํ, เหตุสมุฏฺฐานํฯ

วิวาทาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ? อนุวาทาธิกรณํ …เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ?

วิวาทาธิกรณํ ปจฺจยนิทานํ, ปจฺจยสมุทยํ, ปจฺจยชาติกํ, ปจฺจยปภวํ, ปจฺจยสมฺภารํ, ปจฺจยสมุฏฺฐานํฯ อนุวาทาธิกรณํ…เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ ปจฺจยนิทานํ, ปจฺจยสมุทยํ, ปจฺจยชาติกํ, ปจฺจยปภวํ, ปจฺจยสมฺภารํ, ปจฺจยสมุฏฺฐานํฯ

3. อธิกรณมูลาทิ

[343] จตุนฺนํ อธิกรณานํ กติ มูลานิ, กติ สมุฏฺฐานา? จตุนฺนํ อธิกรณานํ เตตฺติํส มูลานิ, เตตฺติํส สมุฏฺฐานาฯ

จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมานิ เตตฺติํส มูลานิ? วิวาทาธิกรณสฺส ทฺวาทส มูลานิ, อนุวาทาธิกรณสฺส จุทฺทส มูลานิ, อาปตฺตาธิกรณสฺส ฉ มูลานิ, กิจฺจาธิกรณสฺส เอกํ มูลํ, สงฺโฆ – จตุนฺนํ อธิกรณานํ อิมานิ เตตฺติํส มูลานิฯ

จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตเม เตตฺติํส สมุฏฺฐานา? วิวาทาธิกรณสฺส อฏฺฐารสเภทกรวตฺถูนิ สมุฏฺฐานา, อนุวาทาธิกรณสฺส จตสฺโส วิปตฺติโย สมุฏฺฐานา, อาปตฺตาธิกรณสฺส สตฺตาปตฺติกฺขนฺธา สมุฏฺฐานา, กิจฺจาธิกรณสฺส จตฺตาริ กมฺมานิ สมุฏฺฐานา – จตุนฺนํ อธิกรณานํ อิเม เตตฺติํส สมุฏฺฐานาฯ

4. อธิกรณปจฺจยาปตฺติ

[344] วิวาทาธิกรณํ อาปตฺตานาปตฺตีติ? วิวาทาธิกรณํ น อาปตฺติฯ กิํ ปน วิวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยาติ? อาม, วิวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยฯ วิวาทาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? วิวาทาธิกรณปจฺจยา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ อุปสมฺปนฺนํ โอมสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อนุปสมฺปนฺนํ โอมสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – วิวาทาธิกรณปจฺจยา อิมา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติ? กติหิ อธิกรเณหิ กติสุ ฐาเนสุ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ?

ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺติํ ภชนฺติ – อาจารวิปตฺติํฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ , อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติฯ เอเกน อธิกรเณน – กิจฺจาธิกรเณน; ตีสุ ฐาเนสุ – สงฺฆมชฺเฌ, คณมชฺเฌ, ปุคฺคลสฺส สนฺติเก; ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ

[345] อนุวาทาธิกรณํ อาปตฺตานาปตฺตีติ? อนุวาทาธิกรณํ น อาปตฺติฯ กิํ ปน อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยาติ? อาม, อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺเชยฺยฯ อนุวาทาธิกรณปจฺจยา, กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อนุวาทาธิกรณปจฺจยา ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ ภิกฺขุํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อมูลิกาย อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อิมา ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ