เตวีสติ สงฺฆาทิเสสา, ทฺเว อนิยตา;

ทฺเว จตฺตารีส นิสฺสคฺคิยา;

อฏฺฐาสีติสตํ ปาจิตฺติยา, ทฺวาทส ปาฏิเทสนียาฯ

ปญฺจสตฺตติ เสขิยา, ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ;

สมฺมุขา จ ปฏิญฺญาย, ติณวตฺถารเกน จฯ

ทฺเว อุโปสถา ทฺเว ปวารณา;

จตฺตาริ กมฺมานิ ชิเนน เทสิตา;

ปญฺเจว อุทฺเทสา จตุโร ภวนฺติ;

อนญฺญถา อาปตฺติกฺขนฺธา จ ภวนฺติ สตฺตฯ

อธิกรณานิ จตฺตาริ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ;

ทฺวีหิ จตูหิ ตีหิ กิจฺจํ เอเกน สมฺมติฯ

5. ปาราชิกาทิอาปตฺติ

[339]

‘ปาราชิก’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

จุโต ปรทฺโธ ภฏฺโฐ จ, สทฺธมฺมา หิ นิรงฺกโต;

สํวาโสปิ ตหิํ นตฺถิ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘สงฺฆาทิเสโส’ติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

สงฺโฆว เทติ ปริวาสํ, มูลาย ปฏิกสฺสติ;

มานตฺตํ เทติ อพฺเภติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘อนิยโต’ติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

อนิยโต น นิยโต, อเนกํสิกตํ ปทํ;

ติณฺณมญฺญตรํ ฐานํ, ‘อนิยโต’ติ ปวุจฺจติฯ

‘ถุลฺลจฺจย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

เอกสฺส มูเล โย เทเสติ, โย จ ตํ ปฏิคณฺหติ;

อจฺจโย เตน สโม นตฺถิ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘นิสฺสคฺคิย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

สงฺฆมชฺเฌ คณมชฺเฌ, เอกสฺเสว จ เอกโต;

นิสฺสชฺชิตฺวาน เทเสติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘ปาจิตฺติย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

ปาเตติ กุสลํ ธมฺมํ, อริยมคฺคํ อปรชฺฌติ;

จิตฺตสํโมหนฏฺฐานํ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘ปาฏิเทสนีย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

ภิกฺขุ อญฺญาตโก สนฺโต, กิจฺฉา ลทฺธาย โภชนํ;

สามํ คเหตฺวา ภุญฺเชยฺย, ‘คารยฺห’นฺติ ปวุจฺจติฯ

นิมนฺตนาสุ ภุญฺชนฺตา ฉนฺทาย, โวสาสติ ตตฺถ ภิกฺขุนิํ;

อนิวาเรตฺวา ตหิํ ภุญฺเช, คารยฺหนฺติ ปวุจฺจติฯ

สทฺธาจิตฺตํ กุลํ คนฺตฺวา, อปฺปโภคํ อนาฬิยํ [อนาฬฺหิยํ (สี. สฺยา.)];

อคิลาโน ตหิํ ภุญฺเช, คารยฺหนฺติ ปวุจฺจติฯ

โย เจ อรญฺเญ วิหรนฺโต, สาสงฺเก สภยานเก;

อวิทิตํ ตหิํ ภุญฺเช, คารยฺหนฺติ ปวุจฺจติฯ

ภิกฺขุนี อญฺญาติกา สนฺตา, ยํ ปเรสํ มมายิตํ;

สปฺปิ เตลํ มธุํ ผาณิตํ, มจฺฉมํสํ อโถ ขีรํ;

ทธิํ สยํ วิญฺญาเปยฺย ภิกฺขุนี, คารยฺหปตฺตา สุคตสฺส สาสเนฯ

‘ทุกฺกฏ’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

อปรทฺธํ วิรทฺธญฺจ, ขลิตํ ยญฺจ ทุกฺกฏํฯ

ยํ มนุสฺโส กเร ปาปํ, อาวิ วา ยทิ วา รโห;

‘ทุกฺกฏ’นฺติ ปเวเทนฺติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘ทุพฺภาสิต’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

ทุพฺภาสิตํ ทุราภฏฺฐํ, สํกิลิฏฺฐญฺจ ยํ ปทํ;

ยญฺจ วิญฺญู ครหนฺติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

‘เสขิย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;

เสกฺขสฺส สิกฺขมานสฺส, อุชุมคฺคานุสาริโนฯ

อาทิ เจตํ จรณญฺจ, มุขํ สญฺญมสํวโร;

สิกฺขา เอตาทิสี นตฺถิ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติฯ

[อุทา. 45 อุทาเนปิ] ฉนฺนมติวสฺสติ , วิวฏํ นาติวสฺสติ;

ตสฺมา ฉนฺนํ วิวเรถ, เอวํ ตํ นาติวสฺสติฯ

คติ มิคานํ ปวนํ, อากาโส ปกฺขินํ คติ;

วิภโว คติ ธมฺมานํ, นิพฺพานํ อรหโต คตีติฯ

คาถาสงฺคณิกํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตา, วิปตฺติ จตุโรปิ จ;

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนญฺจ, สาธารณา อสาธารณา;

สาสนํ อนุคฺคหาย, คาถาสงฺคณิกํ อิทนฺติฯ

คาถาสงฺคณิกํ นิฏฺฐิตํฯ

อธิกรณเภโท

1. อุกฺโกฏนเภทาทิ

[340] [จูฬว. 215; ปริ. 275] จตฺตาริ อธิกรณานิฯ วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ – อิมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิฯ

อิเมสํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กติ อุกฺโกฏา? อิเมสํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ ทส อุกฺโกฏาฯ วิวาทาธิกรณสฺส ทฺเว อุกฺโกฏา, อนุวาทาธิกรณสฺส จตฺตาโร อุกฺโกฏา, อาปตฺตาธิกรณสฺส ตโย อุกฺโกฏา, กิจฺจาธิกรณสฺส เอโก อุกฺโกโฏ – อิเมสํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ อิเม ทส อุกฺโกฏาฯ

วิวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ? อนุวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ? อาปตฺตาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ? กิจฺจาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ?

วิวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต ทฺเว สมเถ อุกฺโกเฏติฯ อนุวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต จตฺตาโร สมเถ อุกฺโกเฏติฯ อาปตฺตาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต ตโย สมเถ อุกฺโกเฏติฯ กิจฺจาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต เอกํ สมถํ อุกฺโกเฏติฯ

[341] กติ อุกฺโกฏา? กติหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติ? กติหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ? กติ ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ?

ทฺวาทส อุกฺโกฏาฯ ทสหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติฯ จตูหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติฯ จตฺตาโร ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ?

กตเม ทฺวาทส อุกฺโกฏา? อกตํ กมฺมํ, ทุกฺกฏํ กมฺมํ, ปุน กาตพฺพํ กมฺมํ, อนิหตํ, ทุนฺนิหตํ, ปุน นิหนิตพฺพํ, อวินิจฺฉิตํ, ทุวินิจฺฉิตํ, ปุน วินิจฺฉิตพฺพํ, อวูปสนฺตํ, ทุวูปสนฺตํ, ปุน วูปสเมตพฺพนฺติ – อิเม ทฺวาทส อุกฺโกฏาฯ