[275] ตตฺถ กตมานิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ? อิธ ภิกฺขุ อธมฺมํ ‘‘ธมฺโม’’ติ ทีเปติ, ธมฺมํ ‘‘อธมฺโม’’ติ ทีเปติ, อวินยํ ‘‘วินโย’’ติ ทีเปติ, วินยํ ‘‘อวินโย’’ติ ทีเปติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ‘‘ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ‘‘อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน ‘‘อาจิณฺณํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน ‘‘อนาจิณฺณํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ‘‘ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ‘‘อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อาปตฺติํ ‘‘อนาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, อนาปตฺติํ ‘‘อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ‘‘ครุกา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, ครุกํ อาปตฺติํ ‘‘ลหุกา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ ‘‘อนวเสสา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ ‘‘สาวเสสา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ‘‘อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ‘‘ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติฯ อิมานิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิฯ

[จูฬว. 215; ปริ. 340] ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ? วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ – อิมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิฯ

ตตฺถ กตเม สตฺต สมถา? สมฺมุขาวินโย, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิญฺญาตกรณํ, เยภุยฺยสิกา, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก – อิเม สตฺต สมถาฯ

กติปุจฺฉาวาโร นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อาปตฺติ อาปตฺติกฺขนฺธา, วินีตา สตฺตธา ปุน;

วินีตาคารวา เจว, คารวา มูลเมว จฯ

ปุน วินีตา วิปตฺติ, สมุฏฺฐานา วิวาทนา;

อนุวาทา สารณียํ, เภทาธิกรเณน จฯ

สตฺเตว สมถา วุตฺตา, ปทา สตฺตรสา อิเมติฯ

1. ฉอาปตฺติสมุฏฺฐานวาโร

[276] ปฐเมน อาปตฺติสมุฏฺฐาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํฯ สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํฯ

ทุติเยน อาปตฺติสมุฏฺฐาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํฯ สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํฯ ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํฯ ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํฯ