รูปํ ฐเปตฺวา, สพฺเพว กามาวจรา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ กิริยโต จ – อิเม ธมฺมา สิยา อชฺฌตฺตารมฺมณา, สิยา พหิทฺธารมฺมณา, สิยา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณาฯ อากิญฺจญฺญายตนํ น วตฺตพฺพํ อชฺฌตฺตารมฺมณนฺติปิ, พหิทฺธารมฺมณนฺติปิ, อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณนฺติปิฯ รูปญฺจ นิพฺพานญฺจ อนารมฺมณาฯ

[1438] กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆาฯ

[1439] กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆาฯ

[1440] กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยญฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆาฯ

ติกํฯ

ทุกอตฺถุทฺธาโร

เหตุโคจฺฉกํ

[1441] กตเม ธมฺมา เหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตูฯ อโลโภ กุสลเหตุ, อโทโส กุสลเหตุ, จตูสุ ภูมีสุ กุสเลสุ อุปฺปชฺชนฺติฯ อโมโห กุสลเหตุ, กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร ญาณวิปฺปยุตฺเต จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, จตูสุ ภูมีสุ กุสเลสุ อุปฺปชฺชติฯ

โลโภ อฏฺฐสุ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติฯ โทโส ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติฯ โมโห สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชติฯ

อโลโภ วิปากเหตุ อโทโส วิปากเหตุ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, จตูสุ ภูมีสุ วิปาเกสุ อุปฺปชฺชนฺติฯ

อโมโห วิปากเหตุ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, จตฺตาโร ญาณวิปฺปยุตฺเต จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, จตูสุ ภูมีสุ วิปาเกสุ อุปฺปชฺชติฯ

อโลโภ กิริยเหตุ อโทโส กิริยเหตุ, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, ตีสุ ภูมีสุ กิริเยสุ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ อโมโห กิริยเหตุ, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, จตฺตาโร ญาณวิปฺปยุตฺเต จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา, ตีสุ ภูมีสุ กิริเยสุ อุปฺปชฺชติ – อิเม ธมฺมา เหตูฯ

[1442] กตเม ธมฺมา น เหตู? ฐเปตฺวา เหตู, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปญฺจ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา น เหตูฯ

[1443] กตเม ธมฺมา สเหตุกา? วิจิกิจฺฉาสหคตํ อุทฺธจฺจสหคตํ โมหํ ฐเปตฺวา อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ – อิเม ธมฺมา สเหตุกาฯ

[1444] กตเม ธมฺมา อเหตุกา? วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, ทฺเวปญฺจวิญฺญาณานิ, ติสฺโส จ มโนธาตุโย, ปญฺจ จ อเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุโย, รูปญฺจ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา อเหตุกาฯ

[1445] กตเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา? วิจิกิจฺฉาสหคตํ อุทฺธจฺจสหคตํ โมหํ ฐเปตฺวา อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ – อิเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตาฯ

[1446] กตเม ธมฺมา เหตุวิปฺปยุตฺตา? วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, ทฺเวปญฺจวิญฺญาณานิ ติสฺโส จ มโนธาตุโย ปญฺจ จ อเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุโย, รูปญฺจ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา เหตุวิปฺปยุตฺตาฯ

[1447] กตเม ธมฺมา เหตู เจว สเหตุกา จ? ยตฺถ ทฺเว ตโย เหตู เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา เหตู เจว สเหตุกา จฯ

[1448] กตเม ธมฺมา สเหตุกา เจว น จ เหตู? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, เอตฺถุปฺปนฺเน เหตู ฐเปตฺวา – อิเม ธมฺมา สเหตุกา เจว น จ เหตูฯ อเหตุกา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – เหตู เจว สเหตุกา จาติปิ, สเหตุกา เจว น จ เหตูติปิฯ

[1449] กตเม ธมฺมา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทฺเว ตโย เหตู เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จฯ

[1450] กตเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, เอตฺถุปฺปนฺเน เหตู ฐเปตฺวา – อิเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตูฯ เหตุวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จาติปิ, เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตูติปิฯ

[1451] กตเม ธมฺมา น เหตู สเหตุกา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท ฐเปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, เอตฺถุปฺปนฺเน เหตู ฐเปตฺวา – อิเม ธมฺมา น เหตู สเหตุกาฯ

[1452] กตเม ธมฺมา น เหตู อเหตุกา? ทฺเวปญฺจวิญฺญาณานิ, ติสฺโส จ มโนธาตุโย, ปญฺจ จ อเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุโย, รูปญฺจ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา น เหตู อเหตุกา ฯ เหตู ธมฺมา น วตฺตพฺพา – น เหตู สเหตุกาติปิ, น เหตู อเหตุกาติปิฯ

จูฬนฺตรทุกํ

[1453] กตเม ธมฺมา สปฺปจฺจยา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพญฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สปฺปจฺจยาฯ

[1454] กตเม ธมฺมา อปฺปจฺจยา? นิพฺพานํ – อิเม ธมฺมา อปฺปจฺจยาฯ

[1455] กตเม ธมฺมา สงฺขตา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพญฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สงฺขตาฯ

[1456] กตเม ธมฺมา อสงฺขตา? นิพฺพานํ – อิเม ธมฺมา อสงฺขตาฯ

[1457] กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนาฯ

[1458] กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนา? จกฺขายตนํ …เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยญฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนาฯ

[1459] กตเม ธมฺมา สปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา สปฺปฏิฆาฯ

[1460] กตเม ธมฺมา อปฺปฏิฆา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยญฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา อปฺปฏิฆาฯ

[1461] กตเม ธมฺมา รูปิโน? จตฺตาโร จ มหาภูตา, จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํ – อิเม ธมฺมา รูปิโนฯ

[1462] กตเม ธมฺมา อรูปิโน? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา อรูปิโนฯ