[979] กตมํ ตํ รูปํ โสตินฺทฺริยํ…เป.… ฆานินฺทฺริยํ…เป.… ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป.… กายินฺทฺริยํ…เป.… อิตฺถินฺทฺริยํ…เป.… ปุริสินฺทฺริยํ…เป.… ชีวิตินฺทฺริยํ? โย เตสํ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ฐิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํฯ

[980] กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สปฺปฏิฆํ? รูปายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สปฺปฏิฆํฯ

[981] กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ อปฺปฏิฆํ? กายวิญฺญตฺติ…เป.… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ อปฺปฏิฆํฯ

เอวํ ทสวิเธน รูปสงฺคโหฯ

ทสกํฯ

เอกาทสกํ

[982] กตมํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป.… สุญฺโญ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ ฯ

[983] กตมํ ตํ รูปํ โสตายตนํ…เป.… ฆานายตนํ…เป.… ชิวฺหายตนํ…เป.… กายายตนํ…เป.… รูปายตนํ…เป.… สทฺทายตนํ…เป.… คนฺธายตนํ…เป.… รสายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ…เป.… โผฏฺฐพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺฐพฺพายตนํฯ

[984] กตมํ ตํ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป.… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํฯ

เอวํ เอกาทสวิเธน รูปสงฺคโหฯ

เอกาทสกํฯ

อฏฺฐมภาณวาโรฯ

รูปวิภตฺติฯ

รูปกณฺฑํ นิฏฺฐิตํฯ

3. นิกฺเขปกณฺฑํ

ติกนิกฺเขปํ

[985] กตเม ธมฺมา กุสลา? ตีณิ กุสลมูลานิ – อโลโภ, อโทโส, อโมโห; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา กุสลาฯ

[986] กตเม ธมฺมา อกุสลา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา อกุสลาฯ

[987] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ; เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[988] กตเม ธมฺมา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? สุขภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, สุขํ เวทนํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตาฯ

[989] กตเม ธมฺมา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? ทุกฺขภูมิยํ กามาวจเร, ทุกฺขํ เวทนํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ฯ

[990] กตเม ธมฺมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? อทุกฺขมสุขภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อรูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, อทุกฺขมสุขํ เวทนํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตาฯ

[991] กตเม ธมฺมา วิปากา? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา วิปากาฯ

[992] กตเม ธมฺมา วิปากธมฺมธมฺมา? กุสลากุสลา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา วิปากธมฺมธมฺมาฯ

[993] กตเม ธมฺมา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา? เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา, สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมาฯ

[994] กตเม ธมฺมา อุปาทิณฺณุปาทานิยา? สาสวา กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ยญฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อุปาทิณฺณุปาทานิยาฯ

[995] กตเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณุปาทานิยา? สาสวา กุสลากุสลา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา; ยญฺจ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณุปาทานิยาฯ

[996] กตเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณอนุปาทานิยา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณอนุปาทานิยาฯ

[997] กตเม ธมฺมา สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกาฯ

[998] กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกา? สาสวา กุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ , สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกาฯ

[999] กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิกา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิกาฯ

[1000] กตเม ธมฺมา สวิตกฺกสวิจารา? สวิตกฺกสวิจารภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน , วิตกฺกวิจาเร ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สวิตกฺกสวิจาราฯ

[1001] กตเม ธมฺมา อวิตกฺกวิจารมตฺตา? อวิตกฺกวิจารมตฺตภูมิยํ รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, วิจารํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกวิจารมตฺตาฯ

[1002] กตเม ธมฺมา อวิตกฺกอวิจารา? อวิตกฺกอวิจารภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร , อรูปาวจเร, อปริยาปนฺเน; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกอวิจาราฯ

[1003] กตเม ธมฺมา ปีติสหคตา? ปีติภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน , ปีติํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ปีติสหคตาฯ

[1004] กตเม ธมฺมา สุขสหคตา? สุขภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, สุขํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สุขสหคตาฯ

[1005] กตเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา? อุเปกฺขาภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อรูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, อุเปกฺขํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตาฯ

[1006] กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา? ตีณิ สํโยชนานิ – สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโสฯ

[1007] ตตฺถ กตมา สกฺกายทิฏฺฐิ? อิธ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา รูปํ, รูปสฺมิํ วา อตฺตานํฯ เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, เวทนาวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา เวทนํ, เวทนาย วา อตฺตานํฯ สญฺญํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, สญฺญาวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา สญฺญํ, สญฺญาย วา อตฺตานํฯ สงฺขาเร อตฺตโต สมนุปสฺสติ, สงฺขารวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา สงฺขาเร, สงฺขาเรสุ วา อตฺตานํฯ วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ, วิญฺญาณสฺมิํ วา อตฺตานํฯ ยา เอวรูปา ทิฏฺฐิ ทิฏฺฐิคตํ ทิฏฺฐิคหนํ ทิฏฺฐิกนฺตาโร ทิฏฺฐิวิสูกายิกํ [ทิฏฺฐิวิสูกายิตํ (สี.)] ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺฐิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อยํ วุจฺจติ สกฺกายทิฏฺฐิฯ

[1008] ตตฺถ กตมา วิจิกิจฺฉา? สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ธมฺเม กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, สงฺเฆ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, สิกฺขาย กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ปุพฺพนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, อปรนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติฯ ยา เอวรูปา กงฺขา กงฺขายนา กงฺขายิตตฺตํ วิมติ วิจิกิจฺฉา ทฺเวฬฺหกํ ทฺเวธาปโถ สํสโย อเนกํสคฺคาโห อาสปฺปนา ปริสปฺปนา อปริโยคาหนา ถมฺภิตตฺตํ จิตฺตสฺส มโนวิเลโข – อยํ วุจฺจติ วิจิกิจฺฉาฯ

[1009] ตตฺถ กตโม สีลพฺพตปรามาโส? อิโต พหิทฺธา สมณพฺราหฺมณานํ ‘สีเลน สุทฺธิ, วเตน สุทฺธิ, สีลพฺพเตน สุทฺธี’ติ ยา เอวรูปา ทิฏฺฐิ ทิฏฺฐิคตํ ทิฏฺฐิคหนํ ทิฏฺฐิกนฺตาโร ทิฏฺฐิวิสูกายิกํ ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺฐิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อยํ วุจฺจติ สีลพฺพตปรามาโสฯ

[1010] อิมานิ ตีณิ สํโยชนานิ; ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพาฯ

[1011] กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา? อวเสโส โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพาฯ

[1012] กตเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา? กุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ ; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพาฯ

[1013] กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา? ตีณิ สํโยชนานิ – สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโสฯ

[1014] ตตฺถ กตมา สกฺกายทิฏฺฐิ…เป.… อยํ วุจฺจติ สกฺกายทิฏฺฐิฯ

[1015] ตตฺถ กตมา วิจิกิจฺฉา…เป.… อยํ วุจฺจติ วิจิกิจฺฉาฯ

[1016] ตตฺถ กตโม สีลพฺพตปรามาโส…เป.… อยํ วุจฺจติ สีลพฺพตปรามาโสฯ

[1017] อิมานิ ตีณิ สํโยชนานิ; ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกาฯ ตีณิ สํโยชนานิ – สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพาฯ ตเทกฏฺโฐ โลโภ, โทโส, โมโห – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตูฯ ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกาฯ

[1018] กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? อวเสโส โลโภ, โทโส, โมโห – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตูฯ

ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกาฯ

[1019] กตเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? เต ธมฺเม ฐเปตฺวา อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกาฯ

[1020] กตเม ธมฺมา อาจยคามิโน? สาสวา กุสลากุสลา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อาจยคามิโนฯ

[1021] กตเม ธมฺมา อปจยคามิโน? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา อปจยคามิโนฯ

[1022] กตเม ธมฺมา เนว อาจยคามิ น อปจยคามิโน? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา ; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนว อาจยคามิ น อปจยคามิโนฯ

[1023] กตเม ธมฺมา เสกฺขา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, เหฏฺฐิมานิ จ ตีณิ สามญฺญผลานิ – อิเม ธมฺมา เสกฺขาฯ

[1024] กตเม ธมฺมา อเสกฺขา? อุปริฏฺฐิมํ [อุปริมํ (สฺยา.)] อรหตฺตผลํ – อิเม ธมฺมา อเสกฺขาฯ

[1025] กตเม ธมฺมา เนวเสกฺขนาเสกฺขา? เต ธมฺเม ฐเปตฺวา, อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนวเสกฺขนาเสกฺขาฯ

[1026] กตเม ธมฺมา ปริตฺตา? สพฺเพว กามาวจรา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา; รูปกฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ปริตฺตาฯ

[1027] กตเม ธมฺมา มหคฺคตา? รูปาวจรา, อรูปาวจรา, กุสลาพฺยากตา ธมฺมา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มหคฺคตาฯ

[1028] กตเม ธมฺมา อปฺปมาณา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อปฺปมาณาฯ

[1029] กตเม ธมฺมา ปริตฺตารมฺมณา? ปริตฺเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา ปริตฺตารมฺมณาฯ

[1030] กตเม ธมฺมา มหคฺคตารมฺมณา? มหคฺคเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา มหคฺคตารมฺมณาฯ

[1031] กตเม ธมฺมา อปฺปมาณารมฺมณา? อปฺปมาเณ ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อปฺปมาณารมฺมณาฯ

[1032] กตเม ธมฺมา หีนา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺฐา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา หีนาฯ

[1033] กตเม ธมฺมา มชฺฌิมา? สาสวา กุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, รูปกฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มชฺฌิมาฯ

[1034] กตเม ธมฺมา ปณีตา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา ปณีตาฯ

[1035] กตเม ธมฺมา มิจฺฉตฺตนิยตา? ปญฺจ กมฺมานิ อานนฺตริกานิ, ยา จ มิจฺฉาทิฏฺฐินิยตา – อิเม ธมฺมา มิจฺฉตฺตนิยตาฯ

[1036] กตเม ธมฺมา สมฺมตฺตนิยตา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา สมฺมตฺตนิยตาฯ

[1037] กตเม ธมฺมา อนิยตา? เต ธมฺเม ฐเปตฺวา, อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; สพฺพญฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนิยตาฯ

[1038] กตเม ธมฺมา มคฺคารมฺมณา? อริยมคฺคํ อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา มคฺคารมฺมณาฯ

[1039] กตเม ธมฺมา มคฺคเหตุกา? อริยมคฺคสมงฺคิสฺส มคฺคงฺคานิ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตุกาฯ อริยมคฺคสมงฺคิสฺส สมฺมาทิฏฺฐิ มคฺโค เจว เหตุ จ, สมฺมาทิฏฺฐิํ ฐเปตฺวา, ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตุกาฯ อริยมคฺคสมงฺคิสฺส อโลโภ, อโทโส, อโมโห – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตูฯ ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตุกาฯ

[1040] กตเม ธมฺมา มคฺคาธิปติโน? อริยมคฺคํ อธิปติํ กริตฺวา เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา มคฺคาธิปติโนฯ อริยมคฺคสมงฺคิสฺส วีมํสาธิปเตยฺยํ มคฺคํ ภาวยนฺตสฺส วีมํสํ ฐเปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคาธิปติโนฯ

[1041] กตเม ธมฺมา อุปฺปนฺนา? เย ธมฺมา ชาตา ภูตา สญฺชาตา นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตา ปาตุภูตา อุปฺปนฺนา สมุปฺปนฺนา อุฏฺฐิตา สมุฏฺฐิตา อุปฺปนฺนา อุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตา, รูปํ [รูปา (พหูสุ)], เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา อุปฺปนฺนาฯ

[1042] กตเม ธมฺมา อนุปฺปนฺนา? เย ธมฺมา อชาตา อภูตา อสญฺชาตา อนิพฺพตฺตา อนภินิพฺพตฺตา อปาตุภูตา อนุปฺปนฺนา อสมุปฺปนฺนา อนุฏฺฐิตา อสมุฏฺฐิตา อนุปฺปนฺนา อนุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา อนุปฺปนฺนาฯ

[1043] กตเม ธมฺมา อุปฺปาทิโน? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ อวิปกฺกวิปากานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ยญฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อุปฺปชฺชิสฺสติ – อิเม ธมฺมา อุปฺปาทิโนฯ

[1044] กตเม ธมฺมา อตีตา? เย ธมฺมา อตีตา นิรุทฺธา วิคตา วิปริณตา อตฺถงฺคตา อพฺภตฺถงฺคตา อุปฺปชฺชิตฺวา วิคตา อตีตา อตีตํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา อตีตาฯ

[1045] กตเม ธมฺมา อนาคตา? เย ธมฺมา อชาตา อภูตา อสญฺชาตา อนิพฺพตฺตา อนภินิพฺพตฺตา อปาตุภูตา อนุปฺปนฺนา อสมุปฺปนฺนา อนุฏฺฐิตา อสมุฏฺฐิตา อนาคตา อนาคตํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา อนาคตาฯ

[1046] กตเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนา? เย ธมฺมา ชาตา ภูตา สญฺชาตา นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตา ปาตุภูตา อุปฺปนฺนา สมุปฺปนฺนา อุฏฺฐิตา สมุฏฺฐิตา ปจฺจุปฺปนฺนา ปจฺจุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนาฯ

[1047] กตเม ธมฺมา อตีตารมฺมณา? อตีเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อตีตารมฺมณาฯ

[1048] กตเม ธมฺมา อนาคตารมฺมณา? อนาคเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อนาคตารมฺมณาฯ

[1049] กตเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา? ปจฺจุปฺปนฺเน ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณาฯ

[1050] กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตา? เย ธมฺมา เตสํ เตสํ สตฺตานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยตา ปาฏิปุคฺคลิกา อุปาทิณฺณา, รูปํ, เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตาฯ

[1051] กตเม ธมฺมา พหิทฺธา? เย ธมฺมา เตสํ เตสํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยตา ปาฏิปุคฺคลิกา อุปาทิณฺณา, รูปํ, เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ – อิเม ธมฺมา พหิทฺธาฯ

[1052] กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธา? ตทุภยํ – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธาฯ

[1053] กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตารมฺมณา? อชฺฌตฺเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตารมฺมณาฯ

[1054] กตเม ธมฺมา พหิทฺธารมฺมณา? พหิทฺธา ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา พหิทฺธารมฺมณาฯ

[1055] กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา? อชฺฌตฺตพหิทฺธา ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณาฯ

[1056] กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆาฯ

[1057] กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, สทฺทายตนํ, คนฺธายตนํ , รสายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆาฯ

[1058] กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา? เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ; ยญฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ; อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆาฯ

ติกํฯ

ทุกนิกฺเขปํ

เหตุโคจฺฉกํ

[1059] กตเม ธมฺมา เหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู, นว กามาวจรเหตู ฉ รูปาวจรเหตู, ฉ อรูปาวจรเหตู, ฉ อปริยาปนฺนเหตูฯ

[1060] ตตฺถ กตเม ตโย กุสลเหตู? อโลโภ, อโทโส, อโมโหฯ

[1061] ตตฺถ กตโม อโลโภ? โย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ อโลโภฯ