[533] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก , ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

ฉนฺทาธิปเตยฺยสุทฺธิกปฏิปทาฯ

ฉนฺทาธิปเตยฺยสุทฺธิกสุญฺญตา

[534] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[535] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[536] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[537] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

ฉนฺทาธิปเตยฺยสุทฺธิกสุญฺญตาฯ

[538] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[539] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[540] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[541] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[542] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ …เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[543] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[544] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ , ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[545] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[546] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ …เป.… อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[547] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[548] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ

ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ , ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[549] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ , ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[550] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[551] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ปญฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป.… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิญฺญํ สุญฺญตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[552] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ มคฺคํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ สติปฏฺฐานํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ อินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ พลํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ โพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ สจฺจํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ สมถํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ ขนฺธํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ อายตนํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ ธาตุํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ อาหารํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ ผสฺสํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ เวทนํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ สญฺญํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ เจตนํ ภาเวติ…เป.… โลกุตฺตรํ จิตฺตํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ…เป.… อนิมิตฺตํ…เป.… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป.… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป.… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป.… วีมํสาธิปเตยฺยํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

ปฐมมคฺควิปาโกฯ

ทุติยาทิมคฺควิปาโก

[553] กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวาย ทุติยาย ภูมิยา ปตฺติยา…เป.… กามรา คพฺยาปาทานํ อนวเสสปฺปหานาย ตติยาย ภูมิยา ปตฺติยา…เป.… รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชาย อนวเสสปฺปหานาย จตุตฺถาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อญฺญินฺทฺริยํ โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… อิเม ธมฺมา กุสลาฯ ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ สุญฺญตํ, ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหติ…เป.… เย วา ปน ตสฺมิํ สมเย อญฺเญปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

[554] กตโม ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมิํ สมเย ผสฺโส โหติ…เป.…ฯ

[555] กตมํ ตสฺมิํ สมเย อญฺญาตาวินฺทฺริยํ โหติ? ยา เตสํ อญฺญาตาวีนํ ธมฺมานํ อญฺญา ปญฺญา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุญฺญํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชญฺญํ ปโตโท ปญฺญา ปญฺญินฺทฺริยํ ปญฺญาพลํ ปญฺญาสตฺถํ ปญฺญาปาสาโท ปญฺญาอาโลโก ปญฺญาโอภาโส ปญฺญาปชฺโชโต ปญฺญารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมิํ สมเย อญฺญาตาวินฺทฺริยํ โหติ…เป.… เย วา ปน ตสฺมิํ สมเย อญฺเญปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตาฯ

ทุติยาทิมคฺควิปาโกฯ

โลกุตฺตรวิปาโกฯ

อกุสลวิปากอพฺยากตํ