ธรรมวิจารณ์
ส่วนปรมัตถปฏิปทา
1. นิพพิทา ความหน่าย
อุทเทส
1. เอถ ปสฺสถิมํ โลกํ จิตฺตํ ราชรถูปมํ
ยตฺถ พลา วิสีทนฺติ นตฺถิ สงฺโค วิชานตํ.
สูทั้งหลายจงมาดูโลกนี้ อันตระการดุจราชรถ ที่พวกคนเขลา
หมกอยู่ แต่พวกผู้รู้หาข้องอยู่ไม่.
โลกวคฺค ธมฺมปท.¹
2. เย จิตฺตํ สญฺญเมสฺสนฺติ โมกฺขนติ มารพนฺธนา.
ผู้ใดจักระวังจิต ผู้นั้นจักพ้นจากบ่วงแห่งมาร.
จิตฺตวคฺค ธมฺมปท.²
พรรณนาความ
คำว่า 'โลก' ในบาลีข้างต้น โดยตรงได้แก่แผ่นดินเป็นที่อาศัย
โดยอ้อมได้แก่หมู่สัตว์ผู้อาศัย. แผ่นดินที่อาศัยนั้น อันเป็นเองโดย
ธรรมดา ย่อมเป็นต่าง ๆ กัน บ้างเป็นพื้นดิน เป็นที่ราบก็มี เป็น
ที่ไม่เสมอมีภูเขาดาดาษไปก็มี เป็นที่ลุ่มมีบึงมีหนองประปรายไปก็มี

1. ขุ. ธ. 25/38. 2. ขุ. ธ. 25/20.