เมนู

2. นาคเสนปญฺโห

[2] เถโร อาห ‘‘โลณํ, มหาราช, จกฺขุวิญฺเญยฺย’’นฺติฯ ‘‘อาม, ภนฺเต, จกฺขุวิญฺเญยฺย’’นฺติฯ ‘‘สุฏฺฐุ โข, มหาราช, ชานาหี’’ติฯ ‘‘กิํ ปน, ภนฺเต, ชิวฺหาวิญฺเญยฺย’’นฺติ? ‘‘อาม, มหาราช, ชิวฺหาวิญฺเญยฺย’’นฺติฯ ‘‘กิํ ปน, ภนฺเต, สพฺพํ โลณํ ชิวฺหาย วิชานาตี’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, สพฺพํ โลณํ ชิวฺหาย วิชานาติ’’ฯ

‘‘ยทิ, ภนฺเต, สพฺพํ โลณํ ชิวฺหาย วิชานาติ, กิสฺส ปน ตํ สกเฏหิ พลีพทฺทา [พลิพทฺทา (สี. ปี.)] อาหรนฺติ, นนุ โลณเมว อาหริตพฺพ’’นฺติ? ‘‘น สกฺกา, มหาราช, โลณเมว อาหริตุํ เอกโตภาวคตา เอเต ธมฺมา โคจรนานตฺตคตา โลณํ ครุภาโว จาติฯ สกฺกา ปน, มหาราช, โลณํ ตุลาย ตุลยิตุ’’นฺติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, สกฺกา’’ติฯ ‘‘น สกฺกา, มหาราช, โลณํ ตุลาย ตุลยิตุํ, ครุภาโว ตุลาย ตุลิยตี’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

นาคเสนปญฺโห ทุติโยฯ

3. ปญฺจายตนกมฺมนิพฺพตฺตปญฺโห

[3] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ยานิมานิ ปญฺจายตนานิ, กิํ นุ ตานิ นานากมฺเมหิ นิพฺพตฺตานิ, อุทาหุ เอเกน กมฺเมนา’’ติ? ‘‘นานากมฺเมหิ, มหาราช, นิพฺพตฺตานิ, น เอเกน กมฺเมนา’’ติฯ

‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, เอกสฺมิํ เขตฺเต นานาพีชานิ วปฺเปยฺยุํ , เตสํ นานาพีชานํ นานาผลานิ นิพฺพตฺเตยฺยุ’’นฺติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, นิพฺพตฺเตยฺยุ’’นฺติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ยานิ ยานิ ปญฺจายตนานิ, ตานิ ตานิ นานากมฺเมหิ นิพฺพตฺตานิ, น เอเกน กมฺเมนา’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ปญฺจายตนกมฺมนิพฺพตฺตปญฺโห ตติโยฯ

4. กมฺมนานากรณปญฺโห

[4] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, เกน การเณน มนุสฺสา น สพฺเพ สมกา, อญฺเญ อปฺปายุกา, อญฺเญ ทีฆายุกา, อญฺเญ พหฺวาพาธา อญฺเญ อปฺปาพาธา, อญฺเญ ทุพฺพณฺณา, อญฺเญ วณฺณวนฺโต, อญฺเญ อปฺเปสกฺขา, อญฺเญ มเหสกฺขา, อญฺเญ อปฺปโภคา, อญฺเญ มหาโภคา, อญฺเญ นีจกุลีนา, อญฺเญ มหากุลีนา, อญฺเญ ทุปฺปญฺญา, อญฺเญ ปญฺญวนฺโต’’ติ?

เถโร อาห ‘‘กิสฺส ปน, มหาราช, รุกฺขา น สพฺเพ สมกา, อญฺเญ อมฺพิลา, อญฺเญ ลวณา, อญฺเญ ติตฺตกา, อญฺเญ กฏุกา, อญฺเญ กสาวา, อญฺเญ มธุรา’’ติ? ‘‘มญฺญามิ, ภนฺเต, พีชานํ นานากรเณนา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, กมฺมานํ นานากรเณน มนุสฺสา น สพฺเพ สมกา, อญฺเญ อปฺปายุกา, อญฺเญ ทีฆายุกา, อญฺเญ พหฺวาพาธา, อญฺเญ อปฺปาพาธา, อญฺเญ ทุพฺพณฺณา, อญฺเญ วณฺณวนฺโต, อญฺเญ อปฺเปสกฺขา, อญฺเญ มเหสกฺขา, อญฺเญ อปฺปโภคา, อญฺเญ มหาโภคา, อญฺเญ นีจกุลีนา, อญฺเญ มหากุลีนา, อญฺเญ ทุปฺปญฺญา, อญฺเญ ปญฺญวนฺโตฯ ภาสิตมฺเปตํ มหาราช ภควตา – ‘กมฺมสฺสกา, มาณว, สตฺตา กมฺมทายาทา กมฺมโยนี กมฺมพนฺธู กมฺมปฺปฏิสรณา, กมฺมํ สตฺเต วิภชติ ยทิทํ หีนปฺปณีตตายา’’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

กมฺมนานากรณปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. วายามกรณปญฺโห

[5] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ตุมฺเห ภณถ ‘กินฺติ อิมํ ทุกฺขํ นิรุชฺเฌยฺย, อญฺญญฺจ ทุกฺขํ นุปฺปชฺเชยฺยา’ติ ฯ เอตทตฺถา, มหาราช, อมฺหากํ ปพฺพชฺชา’’ติฯ ‘‘กิํ ปฏิกจฺเจว วายมิเตน, นนุ สมฺปตฺเต กาเล วายมิตพฺพ’’นฺติ? เถโร อาห ‘‘สมฺปตฺเต กาเล, มหาราช, วายาโม อกิจฺจกโร ภวติ, ปฏิกจฺเจว วายาโม กิจฺจกโร ภวตี’’ติฯ

‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, ยทา ตฺวํ ปิปาสิโต ภเวยฺยาสิ, ตทา ตฺวํ อุทปานํ ขณาเปยฺยาสิ, ตฬากํ ขณาเปยฺยาสิ ‘ปานียํ ปิวิสฺสามี’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ