4. เขตฺตงฺคปญฺโห

[4] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘เขตฺตสฺส ตีณิ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ตีณิ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, เขตฺตํ มาติกาสมฺปนฺนํ โหติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สุจริตวตฺตปฺปฏิวตฺตมาติกาสมฺปนฺเนน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, เขตฺตสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, เขตฺตํ มริยาทาสมฺปนฺนํ โหติ, ตาย จ มริยาทาย อุทกํ รกฺขิตฺวา ธญฺญํ ปริปาเจติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สีลหิริมริยาทาสมฺปนฺเนน ภวิตพฺพํ, ตาย จ สีลหิริมริยาทาย สามญฺญํ รกฺขิตฺวา จตฺตาริ สามญฺญผลานิ คเหตพฺพานิฯ อิทํ, มหาราช, เขตฺตสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, เขตฺตํ อุฏฺฐานสมฺปนฺนํ โหติ, กสฺสกสฺส หาสชนกํ อปฺปมฺปิ พีชํ วุตฺตํ พหุ โหติ, พหุ วุตฺตํ พหุตรํ โหติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อุฏฺฐานสมฺปนฺเนน วิปุลผลทายินา ภวิตพฺพํ, ทายกานํ หาสชนเกน ภวิตพฺพํ, ยถา อปฺปํ ทินฺนํ พหุ โหติ, พหุ ทินฺนํ พหุตรํ โหติฯ อิทํ, มหาราช, เขตฺตสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรน อุปาลินา วินยธเรน –

‘‘‘เขตฺตูปเมน ภวิตพฺพํ, อุฏฺฐานวิปุลทายินา;

เอส เขตฺตวโร นาม, โย ททาติ วิปุลํ ผล’’’นฺติฯ

เขตฺตงฺคปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. อคทงฺคปญฺโห

[5] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘อคทสฺส ทฺเว องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ทฺเว องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, อคเท กิมี น สณฺฐหนฺติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน มานเส กิเลสา น สณฺฐเปตพฺพาฯ อิทํ, มหาราช, อคทสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อคโท ทฏฺฐผุฏฺฐทิฏฺฐอสิตปีตขายิตสายิตํ สพฺพํ วิสํ ปฏิหนติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ราคโทสโมหมานทิฏฺฐิวิสํ สพฺพํ ปฏิหนิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อคทสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน –

‘‘‘สงฺขารานํ สภาวตฺถํ, ทฏฺฐุกาเมน โยคินา;

อคเทเนว โหตพฺพํ, กิเลสวิสนาสเน’’’ติฯ

อคทงฺคปญฺโห ปญฺจโมฯ

6. โภชนงฺคปญฺโห

[6] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘โภชนสฺส ตีณิ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ตีณิ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, โภชนํ สพฺพสตฺตานํ อุปตฺถมฺโภ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สพฺพสตฺตานํ มคฺคุปตฺถมฺเภน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, โภชนสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, โภชนํ สพฺพสตฺตานํ พลํ วฑฺเฒติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ปุญฺญวฑฺฒิยา วฑฺฒิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, โภชนสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, โภชนํ สพฺพสตฺตานํ อภิปตฺถิตํ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สพฺพโลกาภิปตฺถิเตน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, โภชนสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรน มหาโมคฺคลฺลาเนน –

‘‘‘สํยเมน นิยเมน, สีเลน ปฏิปตฺติยา;

ปตฺถิเตน ภวิตพฺพํ, สพฺพโลกสฺส โยคินา’’’ติฯ

โภชนงฺคปญฺโห ฉฏฺโฐฯ