เมนู

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, วายุ นิราลโย อนิเกตวาสี, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน นิราลยมนิเกตมสนฺถเวน สพฺพตฺถ วิมุตฺเตน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, วายุสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สุตฺตนิปาเต –

‘‘‘สนฺถวาโต ภยํ ชาตํ, นิเกตา ชายเต รโช;

อนิเกตมสนฺถวํ, เอตํ เว มุนิทสฺสน’’’นฺติฯ

วายุงฺคปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. ปพฺพตงฺคปญฺโห

[5] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘ปพฺพตสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ ? ‘‘ยถา, มหาราช, ปพฺพโต อจโล อกมฺปิโต [อกมฺปิโย (สี. ปี.)] อสมฺปเวธี, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สมฺมานเน วิมานเน สกฺกาเร อสกฺกาเร ครุกาเร อครุกาเร ยเส อยเส นินฺทาย ปสํสาย สุเข ทุกฺเข อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ สพฺพตฺถ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพธมฺเมสุ รชนีเยสุ น รชฺชิตพฺพํ, ทุสฺสนีเยสุ น ทุสฺสิตพฺพํ, มุยฺหนีเยสุ น มุยฺหิตพฺพํ, น กมฺปิตพฺพํ น จลิตพฺพํ, ปพฺพเตน วิย อจเลน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน –

‘‘‘เสโล ยถา เอกฆโน [เอกคฺฆโน (ก.) ธ. ป. 81 ธมฺมปเท], วาเตน น สมีรติ;

เอวํ นินฺทาปสํสาสุ, น สมิญฺชนฺติ ปณฺฑิตา’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปพฺพโต ถทฺโธ น เกนจิ สํสฏฺโฐ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ถทฺเธน อสํสฏฺเฐน ภวิตพฺพํ, น เกนจิ สํสคฺโค กรณีโยฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน –

‘‘‘อสํสฏฺฐํ คหฏฺเฐหิ, อนาคาเรหิ จูภยํ;

อโนกสาริมปฺปิจฺฉํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณ’นฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปพฺพเต พีชํ น วิรูหติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สกมานเส กิเลสา น วิรูหาเปตพฺพาฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรน สุภูตินา –

‘‘‘ราคูปสํหิตํ จิตฺตํ, ยทา อุปฺปชฺชเต มม;

สยํว ปจฺจเวกฺขามิ [ปจฺจเวกฺขิตฺวา (สพฺพตฺถ)], เอกคฺโค [เอกโก (สพฺพตฺถ)] ตํ ทเมมหํฯ

‘‘‘รชฺชเส [รชฺชสิ (สี.), รญฺชสิ (ปี.)] รชนีเย จ, ทุสฺสนีเย จ ทุสฺสเส;

มุยฺหเส [มุยฺหสิ (สี.)] โมหนีเย จ, นิกฺขมสฺสุ วนา ตุวํฯ

‘‘‘วิสุทฺธานํ อยํ วาโส, นิมฺมลานํ ตปสฺสินํ;

มา โข วิสุทฺธํ ทูเสสิ, นิกฺขมสฺสุ วนา ตุว’นฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปพฺพโต อจฺจุคฺคโต, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ญาณจฺจุคฺคเตน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน –

‘‘‘ปมาทํ อปฺปมาเทน, ยทา นุทติ ปณฺฑิโต;

ปญฺญาปาสาทมารุยฺห, อโสโก โสกินิํ ปชํ;

ปพฺพตฏฺโฐว ภูมฏฺเฐ [ภุมฺมฏฺเฐ (สี. ปี.)], ธีโร พาเล อเวกฺขตี’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปพฺพโต อนุนฺนโต อโนนโต, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อุนฺนตาวนติ น กรณียาฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, อุปาสิกาย จูฬสุภทฺทาย สกสมเณ ปริกิตฺตยมานาย –

‘‘‘ลาเภน อุนฺนโต โลโก, อลาเภน จ โอนโต;

ลาภาลาเภน เอกตฺถา [เอกฏฺฐา (สี. ปี.)], ตาทิสา สมณา มมา’’’ติฯ

ปพฺพตงฺคปญฺโห ปญฺจโมฯ

6. อากาสงฺคปญฺโห

[6] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘อากาสสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, อากาโส สพฺพโส อคยฺโห, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สพฺพโส กิเลเสหิ อคยฺเหน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส อิสิตาปสภูตทิชคณานุสญฺจริโต, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ‘อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา’ติ สงฺขาเรสุ มานสํ สญฺจารยิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส สนฺตาสนีโย, เอวเมว โข, มหาราช , โยคินา โยคาวจเรน สพฺพภวปฏิสนฺธีสุ มานสํ อุพฺเพชยิตพฺพํ, อสฺสาโท น กาตพฺโพฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส อนนฺโต อปฺปมาโณ อปริเมยฺโย, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อนนฺตสีเลน อปริมิตญาเณน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส อลคฺโค อสตฺโต อปฺปติฏฺฐิโต อปลิพุทฺโธ, เอวเมว โข , มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน กุเล คเณ ลาเภ อาวาเส ปลิโพเธ ปจฺจเย สพฺพกิเลเสสุ จ สพฺพตฺถ อลคฺเคน ภวิตพฺพํ, อนาสตฺเตน อปฺปติฏฺฐิเตน อปลิพุทฺเธน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สกํ ปุตฺตํ ราหุลํ โอวทนฺเตน – ‘เสยฺยถาปิ, ราหุล [ม. นิ. 2.119], อากาโส น กตฺถจิ ปติฏฺฐิโต, เอวเมว โข ตฺวํ, ราหุล, อากาสสมํ ภาวนํ ภาเวหิ, อากาสสมํ หิ เต, ราหุล, ภาวนํ ภาวยโต อุปฺปนฺนา มนาปามนาปา ผสฺสา จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสนฺตี’’’ติฯ

อากาสงฺคปญฺโห ฉฏฺโฐฯ