‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, เตโช อนฺธการํ วิธมิตฺวา [วิธมติ (สี. ปี. ก.)] อาโลกํ ทสฺสยติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อวิชฺชนฺธการํ วิธมิตฺวา ญาณาโลกํ ทสฺสยิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, เตชสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สกํ ปุตฺตํ ราหุลํ โอวทนฺเตน –

‘เตโชสมํ [ม. นิ. 2.119], ราหุล, ภาวนํ ภาเวหิ, เตโชสมํ หิ เต, ราหุล, ภาวนํ ภาวยโต อุปฺปนฺนา? มนาปามนาปา ผสฺสา จิตฺตํ น ปริยาทาย ฐสฺสนฺตี’’’ติฯ

เตชงฺคปญฺโห ตติโยฯ

4. วายุงฺคปญฺโห

[4] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘วายุสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, วายุ สุปุปฺผิตวนสณฺฑนฺตรํ อภิวายติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน วิมุตฺติวรกุสุมปุปฺผิตารมฺมณวนนฺตเร รมิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, วายุสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, วายุ ธรณีรุหปาทปคเณ มถยติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน วนนฺตรคเตน สงฺขาเร วิจินนฺเตน กิเลสา มถยิตพฺพาฯ อิทํ, มหาราช, วายุสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, วายุ อากาเส จรติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน โลกุตฺตรธมฺเมสุ มานสํ สญฺจารยิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, วายุสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, วายุ คนฺธํ อนุภวติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อตฺตโน สีลวรสุรภิคนฺโธ [สีลสุรภิคนฺโท (สี. ปี.)] อนุภวิตพฺโพฯ อิทํ, มหาราช, วายุสฺส จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, วายุ นิราลโย อนิเกตวาสี, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน นิราลยมนิเกตมสนฺถเวน สพฺพตฺถ วิมุตฺเตน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, วายุสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สุตฺตนิปาเต –

‘‘‘สนฺถวาโต ภยํ ชาตํ, นิเกตา ชายเต รโช;

อนิเกตมสนฺถวํ, เอตํ เว มุนิทสฺสน’’’นฺติฯ

วายุงฺคปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. ปพฺพตงฺคปญฺโห

[5] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘ปพฺพตสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ ? ‘‘ยถา, มหาราช, ปพฺพโต อจโล อกมฺปิโต [อกมฺปิโย (สี. ปี.)] อสมฺปเวธี, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สมฺมานเน วิมานเน สกฺกาเร อสกฺกาเร ครุกาเร อครุกาเร ยเส อยเส นินฺทาย ปสํสาย สุเข ทุกฺเข อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ สพฺพตฺถ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพธมฺเมสุ รชนีเยสุ น รชฺชิตพฺพํ, ทุสฺสนีเยสุ น ทุสฺสิตพฺพํ, มุยฺหนีเยสุ น มุยฺหิตพฺพํ, น กมฺปิตพฺพํ น จลิตพฺพํ, ปพฺพเตน วิย อจเลน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน –

‘‘‘เสโล ยถา เอกฆโน [เอกคฺฆโน (ก.) ธ. ป. 81 ธมฺมปเท], วาเตน น สมีรติ;

เอวํ นินฺทาปสํสาสุ, น สมิญฺชนฺติ ปณฺฑิตา’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปพฺพโต ถทฺโธ น เกนจิ สํสฏฺโฐ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ถทฺเธน อสํสฏฺเฐน ภวิตพฺพํ, น เกนจิ สํสคฺโค กรณีโยฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน –

‘‘‘อสํสฏฺฐํ คหฏฺเฐหิ, อนาคาเรหิ จูภยํ;

อโนกสาริมปฺปิจฺฉํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณ’นฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปพฺพเต พีชํ น วิรูหติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สกมานเส กิเลสา น วิรูหาเปตพฺพาฯ อิทํ, มหาราช, ปพฺพตสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรน สุภูตินา –