ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
ขุทฺทกนิกาเย
มิลินฺทปญฺหปาฬิ
[1]
มิลินฺโท นาม โส ราชา, สาคลายํ ปุรุตฺตเม;
อุปคญฺฉิ นาคเสนํ, คงฺคา จ [คงฺคาว (สี. ปี.)] ยถา สาครํฯ
อาสชฺช ราชา จิตฺรกถิํ, อุกฺกาธารํ ตโมนุทํ;
อปุจฺฉิ นิปุเณ ปญฺเห, ฐานาฏฺฐานคเต ปุถูฯ
ปุจฺฉา วิสชฺชนา [วิสฺสชฺชนา (สี. ปี.)] เจว, คมฺภีรตฺถูปนิสฺสิตา;
หทยงฺคมา กณฺณสุขา, อพฺภุตา โลมหํสนาฯ
อภิธมฺมวินโยคาฬฺหา, สุตฺตชาลสมตฺติตา;
นาคเสนกถา จิตฺรา, โอปมฺเมหิ นเยหิ จฯ
ตตฺถ ญาณํ ปณิธาย, หาสยิตฺวาน มานสํ;
สุณาถ นิปุเณ ปญฺเห, กงฺขาฏฺฐานวิทาลเนติฯ
[2] ตํ ยถานุสูยเต – อตฺถิ โยนกานํ นานาปุฏเภทนํ สาคลํ นาม นครํ นทีปพฺพตโสภิตํ รมณียภูมิปฺปเทสภาคํ อารามุยฺยาโนปวนตฬากโปกฺขรณิสมฺปนฺนํ นทีปพฺพตวนรามเณยฺยกํ สุตวนฺตนิมฺมิตํ นิหตปจฺจตฺถิกํ [นิปฺปจฺจตฺถิกํ (ก.)] ปจฺจามิตฺตานุปปีฬิตํ วิวิธวิจิตฺรทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺฐกํ วรปวรโคปุร [ปวรปจุรโคปุร (สี.)] โตรณํ คมฺภีรปริขาปณฺฑรปาการปริกฺขิตฺตนฺเตปุรํฯ
สุวิภตฺตวีถิจจฺจรจตุกฺกสิงฺฆาฏกํ สุปฺปสาริตาเนกวิธวรภณฺฑปริปูริตนฺตราปณํ วิวิธทานคฺคสตสมุปโสภิตํ [สตสมุปโสภิตํ (สี. ปี.)] หิมคิริสิขรสงฺกาสวรภวนสตสหสฺสปฺปฏิมณฺฑิตํ คชหยรถปตฺติสมากุลํ อภิรูปนรนาริคณานุจริตํ อากิณฺณชนมนุสฺสํ ปุถุขตฺติยพฺราหฺมณเวสฺสสุทฺทํ วิวิธสมณพฺราหฺมณสภาชน [สภาชน (สี. ปี.), สมฺมาภาชน (ก.)] สงฺฆฏิตํ พหุวิธวิชฺชาวนฺต [วิชฺชาธร (ก.)] นรจิร [นรวิร (สี. ปี.)] นิเสวิตํ กาสิกโกฏุมฺพริกาทินานาวิธวตฺถาปณสมฺปนฺนํ สุปฺปสาริตรุจิรพหุวิธปุปฺผคนฺธาปณํ คนฺธคนฺธิตํ อาสีสนียพหุรตนปริปูริตํ ทิสามุขสุปฺปสาริตาปณํ สิงฺคารวาณิชคณานุจริตํ กหาปณรชตสุวณฺณกํสปตฺถรปริปูรํ ปชฺโชตมานนิธินิเกตํ ปหูตธนธญฺญวิตฺตูปกรณํ ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคารํ พหฺวนฺนปานํ พหุวิธขชฺชโภชฺชเลยฺยเปยฺยสายนียํ อุตฺตรกุรุสงฺกาสํ สมฺปนฺนสสฺสํ อาฬกมนฺทา วิย เทวปุรํฯ
เอตฺถ ฐตฺวา เตสํ ปุพฺพกมฺมํ กเถตพฺพํ, กเถนฺเตน จ ฉธา วิภชิตฺวา กเถตพฺพํฯ เสยฺยถีทํ – ปุพฺพโยโค มิลินฺทปญฺหํ ลกฺขณปญฺหํ เมณฺฑกปญฺหํ อนุมานปญฺหํ โอปมฺมกถาปญฺหนฺติฯ
ตตฺถ มิลินฺทปญฺโห ลกฺขณปญฺโห, วิมติจฺเฉทนปญฺโหติ ทุวิโธฯ เมณฺฑกปญฺโหปิ มหาวคฺโค, โยคิกถาปญฺโหติ ทุวิโธฯ
ปุพฺพโยโคติ เตสํ ปุพฺพกมฺมํฯ
1. พาหิรกถา