เมนู

ตํ ตํ ภวํ ภควา อนุสฺสรนฺโต อเสสํ ชานาติ, ตตฺถ ยํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ อิเม วต โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อุปวาทกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา, เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปนฺนาฯ

อิเม วา ปน โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺฐิกา สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา, เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนา, ตตฺถ สคฺคูปเคสุ จ สตฺเตสุ มนุสฺสูปเคสุ จ สตฺเตสุ อปายูปเคสุ จ สตฺเตสุ อิมินา ปุคฺคเลน เอวรูปํ กมฺมํ อมุกาย กปฺปโกฏิยํ อุปจิตํ กปฺปสตสหสฺเส วา กปฺปสหสฺเส วา กปฺปสเต วา กปฺเป วา อนฺตรกปฺเป วา อุปฑฺฒกปฺเป วา สํวจฺฉเร วา อุปฑฺฒสํวจฺฉเร วา มาเส วา ปกฺเข วา ทิวเส วา มุหุตฺเต วา อิมินา ปมาเทน วา ปสาเทน วาติฯ อิมานิ ภควโต ทฺเว ญาณานิ – ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณญฺจ ทิพฺพจกฺขุ จ อฏฺฐมํ นวมํ ตถาคตพลํฯ

อิติ ตตฺถ ยํ สพฺพญฺญุตา ปตฺตา วิทิตา สพฺพธมฺมา วิรชํ วีตมลํ อุปฺปนฺนํ สพฺพญฺญุตญาณํ นิหโต มาโร โพธิมูเล, อิทํ ภควโต ทสมํ พลํ สพฺพาสวปริกฺขยํ ญาณํฯ ทสพลสมนฺนาคตา หิ พุทฺธา ภควนฺโตติฯ

นิยุตฺโต วิจโย หารสมฺปาโตฯ

3. ยุตฺติหารสมฺปาโต

[65]

ตตฺถ กตโม ยุตฺติหารสมฺปาโต?

‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร;

สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร, ญตฺวาน อุทยพฺพยํ;

ถินมิทฺธาภิภู ภิกฺขุ, สพฺพา ทุคฺคติโย ชเห’’ติฯ

‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ รกฺขิตจิตฺตสฺส สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร ภวิสฺสตีติ ยุชฺชติ, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร สมฺมาทิฏฺฐิ ภวิสฺสตีติ ยุชฺชติ, สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร วิหรนฺโต อุทยพฺพยํ ปฏิวิชฺฌิสฺสตีติ ยุชฺชติ, อุทยพฺพยํ ปฏิวิชฺฌนฺโต สพฺพา ทุคฺคติโย ชหิสฺสตีติ ยุชฺชติฯ สพฺพา ทุคฺคติโย ชหนฺโต สพฺพานิ ทุคฺคติวินิปาตภยานิ สมติกฺกมิสฺสตีติ ยุชฺชตีติฯ

นิยุตฺโต ยุตฺติหารสมฺปาโตฯ

4. ปทฏฺฐานหารสมฺปาโต

[66] ตตฺถ กตโม ปทฏฺฐาโน หารสมฺปาโต?

‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ คาถาฯ ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ ติณฺณํ สุจริตานํ ปทฏฺฐานํฯ ‘‘สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ สมถสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร’’ติ วิปสฺสนาย ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ญตฺวาน อุทยพฺพย’’นฺติ ทสฺสนภูมิยา ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ถินมิทฺธาภิภู ภิกฺขู’’ติ วีริยสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘สพฺพา ทุคฺคติโย ชเห’’ติ ภาวนาย ปทฏฺฐานํฯ

นิยุตฺโต ปทฏฺฐาโน หารสมฺปาโตฯ

5. ลกฺขณหารสมฺปาโต

[67] ตตฺถ กตโม ลกฺขโณ หารสมฺปาโต?

‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ คาถาฯ ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ อิทํ สตินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริเย คหิเต คหิตานิ ภวนฺติ ปญฺจินฺทฺริยานิฯ ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร’’ติ สมฺมาทิฏฺฐิยา คหิตาย คหิโต ภวติ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโคฯ ตํ กิสฺส เหตุ? สมฺมาทิฏฺฐิโต หิ สมฺมาสงฺกปฺโป ปภวติ, สมฺมาสงฺกปฺปโต สมฺมาวาจา ปภวติ, สมฺมาวาจาโต สมฺมากมฺมนฺโต ปภวติ, สมฺมากมฺมนฺตโต สมฺมาอาชีโว ปภวติ, สมฺมาอาชีวโต สมฺมาวายาโม ปภวติ, สมฺมาวายามโต สมฺมาสติ ปภวติ, สมฺมาสติโต สมฺมาสมาธิ ปภวติ, สมฺมาสมาธิโต สมฺมาวิมุตฺติ ปภวติ, สมฺมาวิมุตฺติโต สมฺมาวิมุตฺติญาณทสฺสนํ ปภวติฯ

นิยุตฺโต ลกฺขโณ หารสมฺปาโตฯ

6. จตุพฺยูหหารสมฺปาโต

[68] ตตฺถ กตโม จตุพฺยูโห หารสมฺปาโตฯ

‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺส, สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ คาถาฯ ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ รกฺขิตํ ปริปาลียตีติ เอสา นิรุตฺติฯ อิธ ภควโต โก อธิปฺปาโย? เย ทุคฺคตีหิ ปริมุจฺจิตุกามา ภวิสฺสนฺติ, เต ธมฺมจาริโน ภวิสฺสนฺตีติ อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยฯ