เมนู

6. จตุพฺยูหหารวิภงฺโค

[25] ตตฺถ กตโม จตุพฺยูโห หาโร? ‘‘เนรุตฺตมธิปฺปาโย’’ติ อยํฯ พฺยญฺชเนน สุตฺตสฺส เนรุตฺตญฺจ อธิปฺปาโย จ นิทานญฺจ ปุพฺพาปรสนฺธิ จ คเวสิตพฺโพ ฯ ตตฺถ กตมํ เนรุตฺตํ, ยา นิรุตฺติปทสํหิตา, ยํ ธมฺมานํ นามโส ญาณํฯ ยทา หิ ภิกฺขุ อตฺถสฺส จ นามํ ชานาติ, ธมฺมสฺส จ นามํ ชานาติ, ตถา ตถา นํ อภินิโรเปติฯ อยญฺจ วุจฺจติ อตฺถกุสโล ธมฺมกุสโล พฺยญฺชนกุสโล นิรุตฺติกุสโล ปุพฺพาปรกุสโล เทสนากุสโล อตีตาธิวจนกุสโล อนาคตาธิวจนกุสโล ปจฺจุปฺปนฺนาธิวจนกุสโล อิตฺถาธิวจนกุสโล ปุริสาธิวจนกุสโล นปุํสกาธิวจนกุสโล เอกาธิวจนกุสโล อเนกาธิวจนกุสโล, เอวํ สพฺพานิ กาตพฺพานิ ชนปทนิรุตฺตานิ สพฺพา จ ชนปทนิรุตฺติโยฯ อยํ นิรุตฺติปทสํหิตาฯ

[26] ตตฺถ กตโม อธิปฺปาโย?

‘‘ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจาริํ, ฉตฺตํ มหนฺตํ ยถ วสฺสกาเล [วิย วสฺสกาเล ชา. 1.10.103];

เอสานิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ, น ทุคฺคติํ คจฺฉติ ธมฺมจารี’’ติฯ

อิธ ภควโต โก อธิปฺปาโย? เย อปาเยหิ ปริมุจฺจิตุกามา ภวิสฺสนฺติ, เต ธมฺมจาริโน ภวิสฺสนฺตีติ อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยฯ

‘‘โจโร ยถา สนฺธิมุเข คหีโต, สกมฺมุนา หญฺญติ [หญฺญเต (สี.)] พชฺฌเต จ;

เอวํ อยํ เปจฺจ ปชา ปรตฺถ, สกมฺมุนา หญฺญติ [หญฺญเต (สี.)] พชฺฌเต จา’’ติฯ

อิธ ภควโต โก อธิปฺปาโย? สญฺเจตนิกานํ กตานํ กมฺมานํ อุปจิตานํ ทุกฺขเวทนียานํ อนิฏฺฐํ อสาตํ วิปากํ ปจฺจนุภวิสฺสตีติ อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยฯ

‘‘สุขกามานิ [ปสฺส ธ. ป. 131-132] ภูตานิ, โย ทณฺเฑน วิหิํสติ;

อตฺตโน สุขเมสาโน, เปจฺจ โส น ลภเต สุข’’นฺติฯ

อิธ ภควโต โก อธิปฺปาโย? เย สุเขน อตฺถิกา ภวิสฺสนฺติ, เต ปาปกมฺมํ [ปาปกํ กมฺมํ (ก.)] น กริสฺสนฺตีติ อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยฯ

‘‘มิทฺธี [ปสฺส ธ. ป. 325] ยทา โหติ มหคฺฆโส จ, นิทฺทายิตา สมฺปริวตฺตสายี;

มหาวราโหว นิวาปปุฏฺโฐ, ปุนปฺปุนํ คพฺภมุเปติ มนฺโท’’ติฯ

อิธ ภควโต โก อธิปฺปาโย? เย ชรามรเณน อฏฺฏิยิตุกามา ภวิสฺสนฺติ, เต ภวิสฺสนฺติ โภชเน มตฺตญฺญุโน อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารา ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ ชาคริยานุโยคมนุยุตฺตา วิปสฺสกา กุสเลสุ ธมฺเมสุ สคารวา จ สพฺรหฺมจารีสุ เถเรสุ นเวสุ มชฺฌิเมสูติ อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยฯ

‘‘อปฺปมาโท อมตปทํ [อมตํ ปทํ (ก.) ปสฺส ธ. ป. 21], ปมาโท มจฺจุโน ปทํ;

อปฺปมตฺตา น มียนฺติ, เย ปมตฺตา ยถา มตา’’ติฯ

อิธ ภควโต โก อธิปฺปาโย? เย อมตปริเยสนํ ปริเยสิตุกามา ภวิสฺสนฺติ, เต อปฺปมตฺตา วิหริสฺสนฺตีติ อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยฯ อยํ อธิปฺปาโยฯ

[27] ตตฺถ กตมํ นิทานํ? ยถา โส ธนิโย โคปาลโก ภควนฺตํ อาห –

‘‘นนฺทติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา, โคมา [โคมิโก (สี.), โคปิโก (ก.) สุ. นิ. 33; สํ. นิ. 1.144 ปสฺสิตพฺพํ] โคหิ ตเถว นนฺทติ;

อุปธี หิ นรสฺส นนฺทนา, น หิ โส นนฺทติ โย นิรูปธี’’ติฯ

ภควา อาห –

‘‘โสจติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา, โคปิโก [โคมิโก (สี.)] โคหิ ตเถว โสจติ;

อุปธี หิ นรสฺส โสจนา, น หิ โส โสจติ โย นิรูปธี’’ติฯ

อิมินา วตฺถุนา อิมินา นิทาเนน เอวํ ญายติ ‘‘อิธ ภควา พาหิรํ ปริคฺคหํ อุปธิ อาหา’’ติฯ ยถา จ มาโร ปาปิมา คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา ปุถุสิลํ ปาเตสิ, ภควา อาห –

‘‘สเจปิ เกวลํ สพฺพํ, คิชฺฌกูฏํ จเลสฺสสิ [จเลยฺยาสิ (ก.) ปสฺส สํ. นิ. 1.147];

เนว สมฺมาวิมุตฺตานํ, พุทฺธานํ อตฺถิ อิญฺชิตํฯ

นภํ ผเลยฺยปฺปถวี จเลยฺย, สพฺเพว ปาณา อุท สนฺตเสยฺยุํ;

สลฺลมฺปิ เจ อุรสิ กมฺปเยยฺยุํ [ปกมฺปเยยฺยุํ (สี.), กปฺปเยยฺยุํ (ก.)], อุปธีสุ ตาณํ น กโรนฺติ พุทฺธา’’ติฯ

อิมินา วตฺถุนา อิมินา นิทาเนน เอวํ ญายติ ‘‘อิธ ภควา กายํ อุปธิํ อาหา’’ติฯ ยถา จาห –

‘‘น ตํ ทฬฺหํ พนฺธนมาหุ ธีรา, ยทายสํ ทารุชปพฺพชญฺจ [ทารุชํ พพฺพชญฺจ (สี.) ปสฺส ธ. ป. 345];

สารตฺตรตฺตา มณิกุณฺฑเลสุ, ปุตฺเตสุ ทาเรสุ จ ยา อเปกฺขา’’ติฯ

อิมินา วตฺถุนา อิมินา นิทาเนน เอวํ ญายติ ‘‘อิธ ภควา พาหิเรสุ วตฺถูสุ ตณฺหํ อาหา’’ติฯ ยถา จาห –

‘‘เอตํ ทฬฺหํ พนฺธนมาหุ ธีรา, โอหารินํ สิถิลํ ทุปฺปมุญฺจํ;

เอตมฺปิ เฉตฺวาน ปริพฺพชนฺติ, อนเปกฺขิโน กามสุขํ ปหายา’’ติฯ

อิมินา วตฺถุนา อิมินา นิทาเนน เอวํ ญายติ ‘‘อิธ ภควา พาหิรวตฺถุกาย ตณฺหาย ปหานํ อาหา’’ติฯ ยถา จาห –

‘‘อาตุรํ อสุจิํ ปูติํ, ทุคฺคนฺธํ เทหนิสฺสิตํ;

ปคฺฆรนฺตํ ทิวา รตฺติํ, พาลานํ อภินนฺทิต’’นฺติฯ

อิมินา วตฺถุนา อิมินา นิทาเนน เอวํ ญายติ ‘‘อิธ ภควา อชฺฌตฺติกวตฺถุกาย ตณฺหาย ปหานํ อาหา’’ติฯ ยถา จาห –

‘‘อุจฺฉินฺท [ปสฺส ธ. ป. 285] สิเนหมตฺตโน, กุมุทํ สารทิกํว ปาณินา;

สนฺติมคฺคเมว พฺรูหย, นิพฺพานํ สุคเตน เทสิต’’นฺติฯ

อิมินา วตฺถุนา อิมินา นิทาเนน เอวํ ญายติ ‘‘อิธ ภควา อชฺฌตฺติกวตฺถุกาย ตณฺหาย ปหานํ อาหา’’ติฯ อิทํ นิทานํฯ

ตตฺถ กตโม ปุพฺพาปรสนฺธิฯ ยถาห –

‘‘กามนฺธา ชาลสญฺฉนฺนา, ตณฺหาฉทนฉาทิตา;

ปมตฺตพนฺธนา [ปมตฺตพนฺธุนา อุทา. 64] พทฺธา [พนฺธา (ก.) ปสฺส อุทา. 64], มจฺฉาว กุมินามุเข;

ชรามรณมนฺเวนฺติ, วจฺโฉ ขีรปโกว มาตร’’นฺติฯ

อยํ กามตณฺหา วุตฺตาฯ สา กตเมน ปุพฺพาปเรน ยุชฺชติ? ยถาห –

‘‘รตฺโต อตฺถํ น ชานาติ, รตฺโต ธมฺมํ น ปสฺสติ;

อนฺธนฺตมํ ตทา โหติ, ยํ ราโค สหเต นร’’นฺติฯ

อิติ อนฺธตาย จ สญฺฉนฺนตาย จ สาเยว ตณฺหา อภิลปิตาฯ ยญฺจาห กามนฺธา ชาลสญฺฉนฺนา, ตณฺหาฉทนฉาทิตาติฯ ยญฺจาห รตฺโต อตฺถํ น ชานาติ, รตฺโต ธมฺมํ น ปสฺสตีติ, อิเมหิ ปเทหิ ปริยุฏฺฐาเนหิ สาเยว ตณฺหา อภิลปิตาฯ ยํ อนฺธการํ, อยํ ทุกฺขสมุทโย, ยา จ ตณฺหา โปโนภวิกา, ยญฺจาห กามาติ อิเม กิเลสกามาฯ ยญฺจาห ชาลสญฺฉนฺนาติ เตสํ เยว กามานํ ปโยเคน ปริยุฏฺฐานํ ทสฺเสติ, ตสฺมา กิเลสวเสน จ ปริยุฏฺฐานวเสน จ ตณฺหาพนฺธนํ วุตฺตํฯ เย เอทิสิกา, เต ชรามรณํ อนฺเวนฺติ, อยํ ภควตา ยถานิกฺขิตฺตคาถาพเลน ทสฺสิตา ชรามรณมนฺเวนฺตีติฯ

‘‘ยสฺส ปปญฺจา ฐิตี จ นตฺถิ, สนฺทานํ ปลิฆญฺจ [ปฬิฆญฺจ (สี.) ปสฺส อุทา. 67] วีติวตฺโต;

ตํ นิตฺตณฺหํ มุนิํ จรนฺตํ, น วิชานาติ สเทวโกปิ โลโก’’ติฯ

ปปญฺจา นาม ตณฺหาทิฏฺฐิมานา, ตทภิสงฺขตา จ สงฺขาราฯ ฐิติ นาม อนุสยาฯ

สนฺทานํ นาม ตณฺหาย ปริยุฏฺฐานํ, ยานิ ฉตฺติํสตณฺหาย ชาลินิยา วิจริตานิฯ ปลิโฆ นาม โมโหฯ เย จ ปปญฺจา สงฺขารา ยา จ ฐิติ ยํ สนฺทานญฺจ ยํ ปลิฆญฺจ โย เอตํ สพฺพํ สมติกฺกนฺโต, อยํ วุจฺจติ นิตฺตณฺโห อิติฯ

[28] ตตฺถ ปริยุฏฺฐานสงฺขารา ทิฏฺฐธมฺมเวทนียา วา อุปปชฺชเวทนียา วา อปราปริยเวทนียา วา, เอวํ ตณฺหา ติวิธํ ผลํ เทติ ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเยฯ เอวํ ภควา อาห ‘‘ยํ โลภปกตํ กมฺมํ กโรติ กาเยน วา วาจาย วา มนสา วา, ตสฺส วิปากํ อนุโภติ ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย’’ติฯ อิทํ ภควโต ปุพฺพาปเรน ยุชฺชติฯ ตตฺถ ปริยุฏฺฐานํ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียํ วา กมฺมํ อุปปชฺชเวทนียํ วา กมฺมํ อปราปริยายเวทนียํ [อปราปริยเวทนียํ (สี.)] วา กมฺมํ, เอวํ กมฺมํ ติธา วิปจฺจติ ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเยฯ ยถาห –

‘‘ยญฺเจ พาโล อิธ ปาณาติปาตี โหติ…เป.… มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ, ตสฺส ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม วิปากํ ปฏิสํเวเทติ อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย’’ติฯ อิทํ ภควโต ปุพฺพาปเรน ยุชฺชติฯ ตตฺถ ปริยุฏฺฐานํ ปฏิสงฺขานพเลน ปหาตพฺพํ, สงฺขารา ทสฺสนพเลน, ฉตฺติํส ตณฺหาวิจริตานิ ภาวนาพเลน ปหาตพฺพานีติ เอวํ ตณฺหาปิ ติธา ปหียติฯ ยา นิตฺตณฺหาตา อยํ สอุปาทิเสสา นิพฺพานธาตุฯ เภทา กายสฺส อยํ อนุปาทิเสสา นิพฺพานธาตุฯ

ปปญฺโจ นาม วุจฺจติ อนุพนฺโธฯ ยญฺจาห ภควา ‘‘ปปญฺเจติ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขุวิญฺเญยฺยํ รูปํ อารพฺภา’’ติฯ ยญฺจาห ภควา – ‘‘อตีเต, ราธ, รูเป อนเปกฺโข โหหิ, อนาคตํ รูปํ มา อภินนฺทิ, ปจฺจุปฺปนฺนสฺส รูปสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏินิสฺสคฺคาย ปฏิปชฺชา’’ติฯ อิทํ ภควโต ปุพฺพาปเรน ยุชฺชติฯ โย จาปิ ปปญฺโจ เย จ สงฺขารา ยา จ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนสฺส อภินนฺทนา, อิทํ เอกตฺถํฯ อปิ จ อญฺญมญฺเญหิ ปเทหิ อญฺญมญฺเญหิ อกฺขเรหิ อญฺญมญฺเญหิ พฺยญฺชเนหิ อปริมาณา ธมฺมเทสนา วุตฺตา ภควตาฯ เอวํ สุตฺเตน สุตฺตํ สํสนฺทยิตฺวา ปุพฺพาปเรน สทฺธิํ โยชยิตฺวา สุตฺตํ นิทฺทิฏฺฐํ ภวติฯ

โส จายํ [ส จายํ (สี.)] ปุพฺพาปโร สนฺธิ จตุพฺพิโธ อตฺถสนฺธิ พฺยญฺชนสนฺธิ เทสนาสนฺธิ นิทฺเทสสนฺธีติฯ

ตตฺถ อตฺถสนฺธิ ฉปฺปทานิ สงฺกาสนา ปกาสนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมตา ปญฺญตฺตีติฯ

พฺยญฺชนสนฺธิ ฉปฺปทานิ อกฺขรํ ปทํ พฺยญฺชนํ อากาโร นิรุตฺติ นิทฺเทโสติฯ

เทสนาสนฺธิ น จ ปถวิํ นิสฺสาย ฌายติ ฌายี ฌายติ จฯ น จ อาปํ นิสฺสาย ฌายติ ฌายี ฌายติ จ, น จ เตชํ นิสฺสาย ฌายติ ฌายี ฌายติ จ, น จ วายุํ นิสฺสาย ฌายติ ฌายี ฌายติ จฯ น จ อากาสานญฺจายตนํ นิสฺสาย…เป.… น จ วิญฺญาณญฺจายตนํ นิสฺสาย…เป.… น จ อากิญฺจญฺญายตนํ นิสฺสาย…เป.… น จ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ นิสฺสาย…เป.… น จ อิมํ โลกํ นิสฺสาย…เป.… น จ ปรโลกํ นิสฺสาย ฌายติ ฌายี ฌายติ จฯ ยมิทํ อุภยมนฺตเรน ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ วิตกฺกิตํ วิจาริตํ มนสานุจินฺติตํ, ตมฺปิ นิสฺสาย น ฌายติ ฌายี ฌายติ จฯ อยํ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนิสฺสิเตน จิตฺเตน น ญายติ ฌายนฺโตฯ

ยถา มาโร ปาปิมา โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส [ปสฺส สํ. นิ. 1.159] วิญฺญาณํ สมนฺเวสนฺโต น ชานาติ น ปสฺสติฯ โส หิ ปปญฺจาตีโต ตณฺหาปหาเนน ทิฏฺฐินิสฺสโยปิสฺส นตฺถิฯ ยถา จ โคธิกสฺส, เอวํ วกฺกลิสฺส สเทวเกน โลเกน สมารเกน สพฺรหฺมเกน สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนิสฺสิตจิตฺตา น ญายนฺติ ฌายมานาฯ อยํ เทสนาสนฺธิฯ

ตตฺถ กตมา นิทฺเทสสนฺธิ? นิสฺสิตจิตฺตา อกุสลปกฺเขน นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา กุสลปกฺเขน นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา กิเลเสน นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา โวทาเนน นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา สํสารปฺปวตฺติยา นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา สํสารนิวตฺติยา นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา ตณฺหาย จ อวิชฺชาย จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา สมเถน จ วิปสฺสนาย จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา อหิริเกน จ อโนตฺตปฺเปน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา หิริยา จ โอตฺตปฺเปน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา อสติยา จ อสมฺปชญฺเญน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา สติยา จ สมฺปชญฺเญน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ

นิสฺสิตจิตฺตา อโยนิยา จ อโยนิโสมนสิกาเรน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา โยนิยา จ โยนิโสมนสิกาเรน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา โกสชฺเชน จ โทวจสฺเสน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา วีริยารมฺเภน จ โสวจสฺเสน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา อสฺสทฺธิเยน จ ปมาเทน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา สทฺธาย จ อปฺปมาเทน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา อสทฺธมฺมสฺสวเนน จ อสํวรเณน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา สทฺธมฺมสฺสวเนน จ สํวเรน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา อภิชฺฌาย จ พฺยาปาเทน จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา อนภิชฺฌาย จ อพฺยาปาเทน จ นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา นีวรเณหิ จ สํโยชนิเยหิ จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา ราควิราคาย จ เจโตวิมุตฺติยา อวิชฺชาวิราคาย จ ปญฺญาวิมุตฺติยา นิทฺทิสิตพฺพาฯ นิสฺสิตจิตฺตา อุจฺเฉททิฏฺฐิยา จ สสฺสตทิฏฺฐิยา จ นิทฺทิสิตพฺพา, อนิสฺสิตจิตฺตา สอุปาทิเสสาย จ อนุปาทิเสสาย จ นิพฺพานธาตุยา นิทฺทิสิตพฺพาฯ อยํ นิทฺเทสสนฺธิฯ เตนาห อายสฺมา มหากจฺจายโน ‘‘เนรุตฺตมธิปฺปาโย’’ติฯ

นิยุตฺโต จตุพฺยูโห หาโรฯ

7. อาวฏฺฏหารวิภงฺโค

[29] ตตฺถ กตโม อาวฏฺโฏ หาโร? ‘‘เอกมฺหิ ปทฏฺฐาเน’’ติ อยํฯ

‘‘อารมฺภถ [อารพฺภถ (สี.) สํ. นิ. 1.185; เถรคา. 256 ปสฺสิตพฺพํ] นิกฺกมถ, ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน;

ธุนาถ มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโร’’ติฯ

‘‘อารมฺภถ นิกฺกมถา’’ติ วีริยสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน’’ติ สมาธิสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ธุนาถ มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโร’’ติ ปญฺญาย ปทฏฺฐานํฯ ‘‘อารมฺภถ นิกฺกมถา’’ติ วีริยินฺทฺริยสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน’’ติ สมาธินฺทฺริยสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ธุนาถ มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโร’’ติ ปญฺญินฺทฺริยสฺส ปทฏฺฐานํฯ อิมานิ ปทฏฺฐานานิ เทสนาฯ

อยุญฺชนฺตานํ วา สตฺตานํ โยเค, ยุญฺชนฺตานํ วา อารมฺโภฯ

ตตฺถ เย น ยุญฺชนฺติ, เต ปมาทมูลกา น ยุญฺชนฺติฯ โส ปมาโท ทุวิโธ ตณฺหามูลโก อวิชฺชามูลโก จฯ