[10] ตตฺถ ฉปฺปทานิ อตฺโถ สงฺกาสนา ปกาสนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมํ ปญฺญตฺติ, อิมานิ ฉปฺปทานิ อตฺโถฯ ฉปฺปทานิ พฺยญฺชนํ อกฺขรํ ปทํ พฺยญฺชนํ อากาโร นิรุตฺติ นิทฺเทโส, อิมานิ ฉปฺปทานิ พฺยญฺชนํฯ เตนาห ภควา ‘‘ธมฺมํ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชน’’นฺติฯ

เกวลนฺติ โลกุตฺตรํ, น มิสฺสํ โลกิเยหิ ธมฺเมหิฯ ปริปุณฺณนฺติ ปริปูรํ อนูนํ อนติเรกํฯ ปริสุทฺธนฺติ นิมฺมลํ สพฺพมลาปคตํ ปริโยทาตํ อุปฏฺฐิตํ สพฺพวิเสสานํ, อิทํ วุจฺจติ ตถาคตปทํอิติปิ ตถาคตนิเสวิตํอิติปิ ตถาคตารญฺชิตํอิติปิ, อโตเจตํ พฺรหฺมจริยํ ปญฺญายติฯ เตนาห ภควา ‘‘เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสสฺสามี’’ติฯ

เกสํ อยํ ธมฺมเทสนา, โยคีนํฯ เตนาห อายสฺมา มหากจฺจายโน –

‘‘อสฺสาทาทีนวตา, นิสฺสรณมฺปิ จ ผลํ อุปาโย จ;

อาณตฺตี จ ภควโต, โยคีนํ เทสนาหาโร’’ติฯ

นิยุตฺโต เทสนาหาโรฯ

2. วิจยหารวิภงฺโค

[11] ตตฺถ กตโม วิจโย หาโร? ‘‘ยํ ปุจฺฉิตญฺจ วิสฺสชฺชิตญฺจา’’ติ คาถา, อยํ วิจโย หาโรฯ

กิํ วิจินติ? ปทํ วิจินติ, ปญฺหํ วิจินติ, วิสชฺชนํ [วิสฺสชฺชนํ (สี. ก.)] วิจินติ, ปุพฺพาปรํ วิจินติ, อสฺสาทํ วิจินติ, อาทีนวํ วิจินติ, นิสฺสรณํ วิจินติ, ผลํ วิจินติ, อุปายํ วิจินติ, อาณตฺติํ วิจินติ, อนุคีติํ วิจินติ, สพฺเพ นว สุตฺตนฺเต วิจินติฯ ยถา กิํ ภเว, ยถา อายสฺมา อชิโต ปารายเน ภควนฺตํ ปญฺหํ ปุจฺฉติ –

‘‘เกนสฺสุ [ปสฺส สุ. นิ. 1038] นิวุโต โลโก, [อิจฺจายสฺมา อชิโต,]

เกนสฺสุ นปฺปกาสติ;

กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูสิ, กิํ สุ ตสฺส มหพฺภย’’นฺติฯ