อิทํ สมฺปชานสฺส ปวตฺตปริยาทาเน ปญฺญา ปรินิพฺพาเน ญาณํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สมฺปชานสฺส ปวตฺตปริยาทาเน ปญฺญา ปรินิพฺพาเน ญาณํ’’ฯ

ปรินิพฺพานญาณนิทฺเทโส ปญฺจติํสติโมฯ

36. สมสีสฏฺฐญาณนิทฺเทโส

[87] กถํ สพฺพธมฺมานํ สมฺมา สมุจฺเฉเท นิโรเธ จ อนุปฏฺฐานตา ปญฺญา สมสีสฏฺเฐ ญาณํ? สพฺพธมฺมานนฺติ – ปญฺจกฺขนฺธา, ทฺวาทสายตนานิ, อฏฺฐารส ธาตุโย , กุสลา ธมฺมา, อกุสลา ธมฺมา, อพฺยากตา ธมฺมา, กามาวจรา ธมฺมา, รูปาวจรา ธมฺมา, อรูปาวจรา ธมฺมา, อปริยาปนฺนา ธมฺมาฯ สมฺมา สมุจฺเฉเทติ เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ อาโลกสญฺญาย ถินมิทฺธํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ อวิกฺเขเปน อุทฺธจฺจํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ ญาเณน อวิชฺชํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ ปาโมชฺเชน อรติํ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ สมฺมา สมุจฺฉินฺทติ…เป.… อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ

นิโรเธติ เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ นิโรเธติฯ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ นิโรเธติฯ อาโลกสญฺญาย ถินมิทฺธํ นิโรเธติฯ อวิกฺเขเปน อุทฺธจฺจํ นิโรเธติฯ ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ นิโรเธติฯ ญาเณน อวิชฺชํ นิโรเธติฯ ปาโมชฺเชน อรติํ นิโรเธติฯ ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ นิโรเธติ…เป.… อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส นิโรเธติฯ

อนุปฏฺฐานตาติ เนกฺขมฺมํ ปฏิลทฺธสฺส กามจฺฉนฺโท น อุปฏฺฐาติฯ อพฺยาปาทํ ปฏิลทฺธสฺส พฺยาปาโท น อุปฏฺฐาติฯ อาโลกสญฺญํ ปฏิลทฺธสฺส ถินมิทฺธํ น อุปฏฺฐาติฯ อวิกฺเขปํ ปฏิลทฺธสฺส อุทฺธจฺจํ น อุปฏฺฐาติฯ ธมฺมววตฺถานํ ปฏิลทฺธสฺส วิจิกิจฺฉา น อุปฏฺฐาติฯ ญาณํ ปฏิลทฺธสฺส อวิชฺชา น อุปฏฺฐาติฯ ปาโมชฺชํ ปฏิลทฺธสฺส อรติ น อุปฏฺฐาติฯ ปฐมํ ฌานํ ปฏิลทฺธสฺส นีวรณา น อุปฏฺฐหนฺติ…เป.… อรหตฺตมคฺคํ ปฏิลทฺธสฺส สพฺพกิเลสา น อุปฏฺฐหนฺติฯ

สมนฺติ กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺมํ สมํฯ พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาโท สมํฯ ถินมิทฺธสฺส ปหีนตฺตา อาโลกสญฺญา สมํฯ