[81] ทีฆํ อสฺสาสวเสน…เป.… ทีฆํ ปสฺสาสวเสน… รสฺสํ อสฺสาสวเสน… รสฺสํ ปสฺสาสวเสน… สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสาสวเสน… ปีติปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… ปีติปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… สุขปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… สุขปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสาสวเสน… จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… จิตฺตปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสาสวเสน… อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ ปสฺสาสวเสน… สมาทหํ จิตฺตํ…เป.… วิโมจยํ จิตฺตํ… อนิจฺจานุปสฺสี … วิราคานุปสฺสี… นิโรธานุปสฺสี… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสวเสน… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิฯ ตสฺส สมาธิสฺส วเสน อุปฺปชฺชติ ญาณํ, เตน ญาเณน อาสวา ขียนฺติฯ อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา ญาณํฯ เตน ญาเณน อาสวานํ ขโย โหติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อวิกฺเขปปริสุทฺธตฺตา อาสวสมุจฺเฉเท ปญฺญา อานนฺตริกสมาธิมฺหิ ญาณํ’’ฯ

อาสวาติ กตเม เต อาสวา? กามาสโว, ภวาสโว, ทิฏฺฐาสโว, อวิชฺชาสโวฯ กตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ? โสตาปตฺติมคฺเคน อนวเสโส ทิฏฺฐาสโว ขียติ, อปายคมนีโย กามาสโว ขียติ, อปายคมนีโย ภวาสโว ขียติ, อปายคมนีโย อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ สกทาคามิมคฺเคน โอฬาริโก กามาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ ภวาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ อนาคามิมคฺเคน อนวเสโส กามาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ ภวาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ อรหตฺตมคฺเคน อนวเสโส ภวาสโว ขียติ, อนวเสโส อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ , ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อวิกฺเขปปริสุทฺธตฺตา อาสวสมุจฺเฉเท ปญฺญา อานนฺตริกสมาธิมฺหิ ญาณํ’’ฯ

อานนฺตริกสมาธิญาณนิทฺเทโส ทฺวตฺติํสติโมฯ

33. อรณวิหารญาณนิทฺเทโส

[82] กถํ ทสฺสนาธิปเตยฺยํ สนฺโต จ วิหาราธิคโม ปณีตาธิมุตฺตตา ปญฺญา อรณวิหาเร ญาณํ? ทสฺสนาธิปเตยฺยนฺติ อนิจฺจานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, ทุกฺขานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, อนตฺตานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, รูเป อนิจฺจานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, รูเป ทุกฺขานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, รูเป อนตฺตานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ; เวทนาย…เป.… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ… จกฺขุสฺมิํ…เป.… ชรามรเณ อนิจฺจานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, ชรามรเณ ทุกฺขานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, ชรามรเณ อนตฺตานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํฯ

สนฺโต จ วิหาราธิคโมติ สุญฺญโต วิหาโร สนฺโต วิหาราธิคโมฯ อนิมิตฺโต วิหาโร สนฺโต วิหาราธิคโมฯ อปฺปณิหิโต วิหาโร สนฺโต วิหาราธิคโมฯ

ปณีตาธิมุตฺตตาติ สุญฺญเต อธิมุตฺตตา ปณีตาธิมุตฺตตาฯ อนิมิตฺเต อธิมุตฺตตา ปณีตาธิมุตฺตตาฯ อปฺปณิหิเต อธิมุตฺตตา ปณีตาธิมุตฺตตาฯ

อรณวิหาโรติ ปฐมํ ฌานํ อรณวิหาโรฯ ทุติยํ ฌานํ อรณวิหาโรฯ ตติยํ ฌานํ อรณวิหาโรฯ จตุตฺถํ ฌานํ อรณวิหาโรฯ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติ อรณวิหาโร…เป.… เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติ อรณวิหาโรฯ

อรณวิหาโรติ เกนฏฺเฐน อรณวิหาโร? ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ หรตีติ – อรณวิหาโรฯ ทุติเยน ฌาเนน วิตกฺกวิจาเร หรตีติ – อรณวิหาโรฯ ตติเยน ฌาเนน ปีติํ หรตีติ – อรณวิหาโรฯ จตุตฺเถน ฌาเนน สุขทุกฺเข หรตีติ – อรณวิหาโรฯ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา รูปสญฺญํ ปฏิฆสญฺญํ นานตฺตสญฺญํ หรตีติ – อรณวิหาโรฯ วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา อากาสานญฺจายตนสญฺญํ หรตีติ – อรณวิหาโรฯ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญํ หรตีติ – อรณวิหาโรฯ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา อากิญฺจญฺญายตนสญฺญํ หรตีติ – อรณวิหาโรฯ อยํ อรณวิหาโรฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ทสฺสนาธิปเตยฺยํ สนฺโต จ วิหาราธิคโม ปณีตาธิมุตฺตตา ปญฺญา อรณวิหาเร ญาณํ’’ฯ

อรณวิหารญาณนิทฺเทโส เตตฺติํสติโมฯ

34. นิโรธสมาปตฺติญาณนิทฺเทโส

[83] กถํ ทฺวีหิ พเลหิ สมนฺนาคตตฺตา ตโย จ สงฺขารานํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิยา โสฬสหิ ญาณจริยาหิ นวหิ สมาธิจริยาหิ วสิภาวตา ปญฺญา นิโรธสมาปตฺติยา ญาณํ?