ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อชฺฌตฺตววตฺถาเน ปญฺญา วตฺถุนานตฺเต ญาณํ’’ฯ

วตฺถุนานตฺตญาณนิทฺเทโส ปนฺนรสโมฯ

16. โคจรนานตฺตญาณนิทฺเทโส

[67] กถํ พหิทฺธา ววตฺถาเน ปญฺญา โคจรนานตฺเต ญาณํ? กถํ พหิทฺธา ธมฺเม ววตฺเถติ? รูเป พหิทฺธา ววตฺเถติ, สทฺเท พหิทฺธา ววตฺเถติ, คนฺเธ พหิทฺธา ววตฺเถติ, รเส พหิทฺธา ววตฺเถติ, โผฏฺฐพฺเพ พหิทฺธา ววตฺเถติ, ธมฺเม พหิทฺธา ววตฺเถติ ฯ

กถํ รูเป พหิทฺธา ววตฺเถติ? รูปา อวิชฺชาสมฺภูตาติ ววตฺเถติ รูปา ตณฺหาสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, รูปา กมฺมสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, รูปา อาหารสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, รูปา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววตฺเถติ, รูปา อุปฺปนฺนาติ ววตฺเถติ, รูปา สมุทาคตาติ ววตฺเถติฯ รูปา อหุตฺวา สมฺภูตา, หุตฺวา น ภวิสฺสนฺตีติ ววตฺเถติฯ รูเป อนฺตวนฺตโต ววตฺเถติ, รูปา อทฺธุวา อสสฺสตา วิปริณามธมฺมาติ ววตฺเถติ ฯ รูปา อนิจฺจา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมาติ ววตฺเถติฯ รูเป อนิจฺจโต ววตฺเถติ, โน นิจฺจโต; ทุกฺขโต ววตฺเถติ, โน สุขโต; อนตฺตโต ววตฺเถติ, โน อตฺตโต; นิพฺพินฺทติ, โน นนฺทติ ; วิรชฺชติ, โน รชฺชติ; นิโรเธติ, โน สมุเทติ; ปฏินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ อนิจฺจโต ววตฺเถนฺโต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ, ทุกฺขโต ววตฺเถนฺโต สุขสญฺญํ ปชหติ, อนตฺตโต ววตฺเถนฺโต อตฺตสญฺญํ ปชหติ, นิพฺพินฺทนฺโต นนฺทิํ ปชหติ, วิรชฺชนฺโต ราคํ ปชหติ, นิโรเธนฺโต สมุทยํ ปชหติ, ปฏินิสฺสชฺชนฺโต อาทานํ ปชหติฯ เอวํ รูเป พหิทฺธา ววตฺเถติฯ

กถํ สทฺเท พหิทฺธา ววตฺเถติ? สทฺทา อวิชฺชาสมฺภูตาติ ววตฺเถติ…เป.… สทฺทา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววตฺเถติ, สทฺทา อุปฺปนฺนาติ ววตฺเถติ, สทฺทา สมุทาคตาติ ววตฺเถติฯ สทฺทา อหุตฺวา สมฺภูตา, หุตฺวา น ภวิสฺสนฺตีติ ววตฺเถติฯ