ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ปติฏฺฐาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม วสิปฺปตฺโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม วสิํ ปาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ปารมิปฺปตฺโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ปารมิํ ปาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํ…เป.… ธมฺมํ อปจายมาโน ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺมทฺธโช ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺมเกตุ ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺมาธิปเตยฺโย ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ตํ โข ปน ธมฺมจกฺกํ อปฺปฏิวตฺติยํ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมินฺติ – ธมฺมจกฺกํฯ

สทฺธินฺทฺริยํ ธมฺโมฯ ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํ…เป.… อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโมฯ ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ

อยํ วีริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ…เป.… อาโลโก อุทปาทิ…เป.… โส โข ปนายํ วีริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโท ภาเวตพฺโพติ…เป.… ภาวิโตติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ…เป.… อาโลโก อุทปาทิฯ

จกฺขุํ อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน…เป.… อาโลโก อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน? จกฺขุํ อุทปาทีติ – ทสฺสนฏฺเฐน…เป.… อาโลโก อุทปาทีติ – โอภาสฏฺเฐนฯ

จกฺขุํ ธมฺโม, ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ…เป.… อาโลโก ธมฺโม, โอภาสฏฺโฐ อตฺโถฯ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ อตฺถา วีริยวตฺถุกา อิทฺธิปาทวตฺถุกา…เป.… จิตฺตวตฺถุกา อิทฺธิปาทวตฺถุกา… วีมํสาวตฺถุกา อิทฺธิปาทวตฺถุกา อิทฺธิปาทารมฺมณา อิทฺธิปาทโคจรา อิทฺธิปาทสงฺคหิตา อิทฺธิปาทปริยาปนฺนา อิทฺธิปาเท สมุทาคตา อิทฺธิปาเท ฐิตา อิทฺธิปาเท ปติฏฺฐิตา ฯ

ธมฺมจกฺกนฺติ เกนฏฺเฐน ธมฺมจกฺกํ? ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ จกฺกญฺจาติ – ธมฺมจกฺกํฯ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกํ…เป.… อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโมฯ ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ – ธมฺมจกฺกนฺติฯ

ธมฺมจกฺกกถา นิฏฺฐิตาฯ

8. โลกุตฺตรกถา

[43] กตเม ธมฺมา โลกุตฺตรา? จตฺตาโร สติปฏฺฐานา, จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา, จตฺตาโร อิทฺธิปาทา, ปญฺจินฺทฺริยานิ, ปญฺจ พลานิ, สตฺต โพชฺฌงฺคา, อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, จตฺตาโร อริยมคฺคา, จตฺตาริ จ สามญฺญผลานิ, นิพฺพานญฺจ – อิเม ธมฺมา โลกุตฺตราฯ

โลกุตฺตราติ เกนฏฺเฐน โลกุตฺตรา? โลกํ ตรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกา อุตฺตรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกโต อุตฺตรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา อุตฺตรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ อติกฺกมนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ สมติกฺกมนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ สมติกฺกนฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน อติเรกาติ – โลกุตฺตราฯ โลกนฺตํ ตรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกา นิสฺสรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกโต นิสฺสรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา นิสฺสรนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกา นิสฺสฏาติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน นิสฺสฏาติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา นิสฺสฏาติ – โลกุตฺตราฯ โลเก น ติฏฺฐนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกสฺมิํ น ติฏฺฐนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลเก น ลิมฺปนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน น ลิมฺปนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลเก อสํลิตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน อสํลิตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเก อนุปลิตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน อนุปลิตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเก วิปฺปมุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน วิปฺปมุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกา วิปฺปมุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกโต วิปฺปมุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา วิปฺปมุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเก วิสญฺญุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลเกน วิสญฺญุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกา วิสญฺญุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกสฺมิํ วิสญฺญุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกโต วิสญฺญุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา วิสญฺญุตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกา สุชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกโต สุชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา สุชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกา วิสุชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกโต วิสุชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา วิสุชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกา วุฏฺฐหนฺตีติ [อุทฺธรนฺตีติ (ก.), อุฏฺฐหนฺตีติ (สี. อฏฺฐ.)] – โลกุตฺตราฯ โลกโต วุฏฺฐหนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา วุฏฺฐหนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ

โลกา วิวฏฺฏนฺตีติ – โลกุตฺตรา ฯ โลกโต วิวฏฺฏนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกมฺหา วิวฏฺฏนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลเก น สชฺชนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลเก น คยฺหนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลเก น พชฺฌนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ สมุจฺฉินฺทนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ สมุจฺฉินฺนตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ ปฏิปฺปสฺสมฺภิตตฺตาติ – โลกุตฺตราฯ โลกสฺส อปถาติ – โลกุตฺตราฯ โลกสฺส อคตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกสฺส อวิสยาติ – โลกุตฺตราฯ โลกสฺส อสาธารณาติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ วมนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ น ปจฺจาวมนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ ปชหนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ น อุปาทิยนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ วิสิเนนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ น อุสฺสิเนนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ วิธูเปนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ น สํธูเปนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ โลกํ สมติกฺกมฺม อภิภุยฺย ติฏฺฐนฺตีติ – โลกุตฺตราฯ

โลกุตฺตรกถา นิฏฺฐิตาฯ

9. พลกถา

[44] สาวตฺถินิทานํ [สํ. นิ. 5.705-716 ปสฺสิตพฺพา]ฯ ‘‘ปญฺจิมานิ , ภิกฺขเว, พลานิฯ กตมานิ ปญฺจ? สทฺธาพลํ, วีริยพลํ, สติพลํ, สมาธิพลํ, ปญฺญาพลํ – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ พลานิฯ

‘‘อปิ จ, อฏฺฐสฏฺฐิ พลานิ – สทฺธาพลํ, วีริยพลํ, สติพลํ, สมาธิพลํ, ปญฺญาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ, ปฏิสงฺขานพลํ, ภาวนาพลํ, อนวชฺชพลํ, สงฺคหพลํ, ขนฺติพลํ, ปญฺญตฺติพลํ, นิชฺฌตฺติพลํ, อิสฺสริยพลํ , อธิฏฺฐานพลํ, สมถพลํ, วิปสฺสนาพลํ, ทส เสขพลานิ, ทส อเสขพลานิ, ทส ขีณาสวพลานิ, ทส อิทฺธิพลานิ, ทส ตถาคตพลานิ’’ฯ

กตมํ สทฺธาพลํ? อสฺสทฺธิเย น กมฺปตีติ – สทฺธาพลํฯ