‘‘‘ยาวตา สตฺตานํ อาสยานุสเย ญาณํ…เป.… ยาวตา ยมกปาฏิหีเร ญาณํ …เป.… ยาวตา มหากรุณาสมาปตฺติยา ญาณํ…เป.… ยาวตา สพฺพญฺญุตญฺญาณํ…เป.… ยาวตา อนาวรณํ ญาณํ, ญาตํ ทิฏฺฐํ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ผสฺสิตํ ปญฺญายฯ อผสฺสิตํ ปญฺญาย อนาวรณํ ญาณํ นตฺถี’ติ – จกฺขุํ อุทปาทิ, ญาณํ อุทปาทิ, ปญฺญา อุทปาทิ , วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาทิ’’ฯ อนาวรเณ ญาเณ ปญฺจวีสติ ธมฺมา, ปญฺจวีสติ อตฺถา, ปญฺญาส นิรุตฺติโย, สตํ ญาณานิฯ

ฉสุ พุทฺธธมฺเมสุ ทิยฑฺฒสตํ ธมฺมา, ทิยฑฺฒสตํ อตฺถา, ตีณิ นิรุตฺติสตานิ, ฉ ญาณสตานิฯ

ปฏิสมฺภิทาธิกรเณ [ปฏิสมฺภิทาปกรเณ (สฺยา.)] อฑฺฒนวธมฺมสตานิ [อฑฺฒนวมานิ ธมฺมสตานิ (สฺยา.), อฑฺฒนวมธมฺมสตานิ (ก.)], อฑฺฒนวอตฺถสตานิ, นิรุตฺติสหสฺสญฺจ สตฺต จ นิรุตฺติสตานิ, ตีณิ จ ญาณสหสฺสานิ, จตฺตาริ จ ญาณสตานีติฯ

ปฏิสมฺภิทากถา นิฏฺฐิตาฯ

7. ธมฺมจกฺกกถา

1. สจฺจวาโร

[39] เอกํ สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ…เป.… อิติ หิทํ อายสฺมโต โกณฺฑญฺญสฺส ‘‘อญฺญาสิโกณฺฑญฺโญ’’ ตฺเวว นามํ อโหสิฯ

[ก] ‘‘อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจ’’นฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ, ญาณํ อุทปาทิ, ปญฺญา อุทปาทิ, วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาทิฯ

จกฺขุํ อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน? ญาณํ อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน? ปญฺญา อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน? วิชฺชา อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน? อาโลโก อุทปาทีติ – เกนฏฺเฐน? จกฺขุํ อุทปาทีติ – ทสฺสนฏฺเฐนฯ ญาณํ อุทปาทีติ – ญาตฏฺเฐนฯ ปญฺญา อุทปาทีติ – ปชานนฏฺเฐน ฯ วิชฺชา อุทปาทีติ – ปฏิเวธฏฺเฐนฯ อาโลโก อุทปาทีติ – โอภาสฏฺเฐนฯ

จกฺขุํ ธมฺโม, ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถฯ ญาณํ ธมฺโม, ญาตฏฺโฐ อตฺโถฯ ปญฺญา ธมฺโม, ปชานนฏฺโฐ อตฺโถฯ วิชฺชา ธมฺโม, ปฏิเวธฏฺโฐ อตฺโถฯ อาโลโก ธมฺโม, โอภาสฏฺโฐ อตฺโถฯ