สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – ญาเณน กิเลเส ปฏิสงฺขาติฯ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อาเสวียติฯ อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ภาวนา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ ภาวียติฯ อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา พหุลีกตา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ พหุลีกรียติฯ อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อลงฺการา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สฺวาลงฺกตา โหติฯ อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ปริกฺขารา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สุปริกฺขตา โหติฯ อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ปริวารา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สุปริวุตา โหติฯ อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติ, ภาวนา โหนฺติ, พหุลีกตา โหนฺติ, อลงฺการา โหนฺติ, ปริกฺขารา โหนฺติ, ปริวารา โหนฺติ, ปาริปูรี โหนฺติ, สหคตา โหนฺติ, สหชาตา โหนฺติ, สํสฏฺฐา โหนฺติ, สมฺปยุตฺตา โหนฺติ, ปกฺขนฺทนา โหนฺติ, ปสีทนา โหนฺติ, สนฺติฏฺฐนา โหนฺติ, วิมุจฺจนา โหนฺติ, ‘‘เอตํ สนฺต’’นฺติ ผสฺสนา โหนฺติ, ยานีกตา โหนฺติ, วตฺถุกตา โหนฺติ, อนุฏฺฐิตา โหนฺติ, ปริจิตา โหนฺติ, สุสมารทฺธา โหนฺติ, สุภาวิตา โหนฺติ, สฺวาธิฏฺฐิตา โหนฺติ, สุสมุคฺคตา โหนฺติ, สุวิมุตฺตา โหนฺติ, นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

4. มคฺคงฺควาโร

[26] สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา ปสฺสติฯ สมฺมาทิฏฺฐิปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา อภินิโรเปติฯ สมฺมาสงฺกปฺปปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา ปริคฺคณฺหาติฯ สมฺมาวาจาปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา สมุฏฺฐาเปติฯ สมฺมากมฺมนฺตปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา โวทาเปติ ฯ สมฺมาอาชีวปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา ปคฺคณฺหาติฯ สมฺมาวายามปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา อุปฏฺฐาเปติฯ สมฺมาสติปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา สมาทหติฯ สมฺมาสมาธิปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อาเสวียติฯ อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ภาวนา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ ภาวียติฯ อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา พหุลีกตา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ พหุลีกรียติฯ อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อลงฺการา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สฺวาลงฺกตา โหนฺติฯ อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ปริกฺขารา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สุปริกฺขตา โหติฯ อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ปริวารา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สุปริวุตา โหติฯ

อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติ , ภาวนา โหนฺติ , พหุลีกตา โหนฺติ, อลงฺการา โหนฺติ, ปริกฺขารา โหนฺติ, ปริวารา โหนฺติ, ปาริปูรี โหนฺติ, สหคตา โหนฺติ, สหชาตา โหนฺติ, สํสฏฺฐา โหนฺติ, สมฺปยุตฺตา โหนฺติ, ปกฺขนฺทนา โหนฺติ, ปสีทนา โหนฺติ, สนฺติฏฺฐนา โหนฺติ, วิมุจฺจนา โหนฺติ, ‘‘เอตํ สนฺต’’นฺติ ผสฺสนา โหนฺติ, ยานีกตา โหนฺติ, วตฺถุกตา โหนฺติ, อนุฏฺฐิตา โหนฺติ, ปริจิตา โหนฺติ, สุสมารทฺธา โหนฺติ, สุภาวิตา โหนฺติ, สฺวาธิฏฺฐิตา โหนฺติ, สุสมุคฺคตา โหนฺติ, สุวิมุตฺตา โหนฺติ นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

[27] สพฺเพสํ ปาณานํ…เป.… สพฺเพสํ ภูตานํ… สพฺเพสํ ปุคฺคลานํ… สพฺเพสํ อตฺตภาวปริยาปนฺนานํ… สพฺพาสํ อิตฺถีนํ… สพฺเพสํ ปุริสานํ… สพฺเพสํ อริยานํ… สพฺเพสํ อนริยานํ… สพฺเพสํ เทวานํ… สพฺเพสํ มนุสฺสานํ… สพฺเพสํ วินิปาติกานํ ปีฬนํ วชฺเชตฺวา อปีฬนาย, อุปฆาตํ วชฺเชตฺวา อนุปฆาเตน, สนฺตาปํ วชฺเชตฺวา อสนฺตาเปน, ปริยาทานํ วชฺเชตฺวา อปริยาทาเนน, วิเหสํ วชฺเชตฺวา อวิเหสาย, สพฺเพ วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ มา เวริโน, สุขิโน โหนฺตุ มา ทุกฺขิโน, สุขิตตฺตา โหนฺตุ มา ทุกฺขิตตฺตาติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สพฺเพ วินิปาติเก เมตฺตายตีติ – เมตฺตาฯ ตํ ธมฺมํ เจตยตีติ – เจโตฯ สพฺพพฺยาปาทปริยุฏฺฐาเนหิ วิมุจฺจตีติ – วิมุตฺติฯ เมตฺตา จ เจโต จ วิมุตฺติ จาติ – เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สทฺธาย อธิมุจฺจติฯ สทฺธินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ…เป.… นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

สพฺเพสํ ปุรตฺถิมาย ทิสาย สตฺตานํ…เป.… สพฺเพสํ ปจฺฉิมาย ทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ อุตฺตราย ทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ ทกฺขิณาย ทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ ปจฺฉิมาย อนุทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ อุตฺตราย อนุทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ ทกฺขิณาย อนุทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ เหฏฺฐิมาย ทิสาย สตฺตานํ… สพฺเพสํ อุปริมาย ทิสาย สตฺตานํ ปีฬนํ วชฺเชตฺวา อปีฬนาย, อุปฆาตํ วชฺเชตฺวา อนุปฆาเตน, สนฺตาปํ วชฺเชตฺวา อสนฺตาเปน, ปริยาทานํ วชฺเชตฺวา อปริยาทาเนน, วิเหสํ วชฺเชตฺวา อวิเหสาย, สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ มา เวริโน, สุขิโน โหนฺตุ มา ทุกฺขิโน, สุขิตตฺตา โหนฺตุ มา ทุกฺขิตตฺตาติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย สตฺเต เมตฺตายตีติ – เมตฺตาฯ ตํ ธมฺมํ เจตยตีติ – เจโตฯ สพฺพพฺยาปาทปริยุฏฺฐาเนหิ วิมุจฺจตีติ – วิมุตฺติฯ เมตฺตา จ เจโต จ วิมุตฺติ จาติ – เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย สตฺตา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สทฺธาย อธิมุจฺจติฯ สทฺธินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ…เป.… นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

สพฺเพสํ ปุรตฺถิมาย ทิสาย ปาณานํ…เป.… ภูตานํ… ปุคฺคลานํ อตฺตภาวปริยาปนฺนานํ… สพฺพาสํ อิตฺถีนํ… สพฺเพสํ ปุริสานํ… สพฺเพสํ อริยานํ… สพฺเพสํ อนริยานํ… สพฺเพสํ เทวานํ… สพฺเพสํ มนุสฺสานํ… สพฺเพสํ วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ ปจฺฉิมาย ทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ อุตฺตราย ทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ ทกฺขิณาย ทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ ปจฺฉิมาย อนุทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ อุตฺตราย อนุทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ ทกฺขิณาย อนุทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ เหฏฺฐิมาย ทิสาย วินิปาติกานํ… สพฺเพสํ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกานํ ปีฬนํ วชฺเชตฺวา อปีฬนาย, อุปฆาตํ วชฺเชตฺวา อนุปฆาเตน, สนฺตาปํ วชฺเชตฺวา อสนฺตาเปน, ปริยาทานํ วชฺเชตฺวา อปริยาทาเนน, วิเหสํ วชฺเชตฺวา อวิเหสาย, สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ มา เวริโน, สุขิโน โหนฺตุ มา ทุกฺขิโน, สุขิตตฺตา โหนฺตุ มา ทุกฺขิตตฺตาติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติเก เมตฺตายตีติ – เมตฺตาฯ ตํ ธมฺมํ เจตยตีติ – เจโตฯ สพฺพพฺยาปาทปริยุฏฺฐาเนหิ วิมุจฺจตีติ – วิมุตฺติฯ เมตฺตา จ เจโต จ วิมุตฺติ จาติ – เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สทฺธาย อธิมุจฺจติฯ สทฺธินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – วีริยํ ปคฺคณฺหาติฯ วีริยินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

สติํ อุปฏฺฐาเปติฯ สตินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ จิตฺตํ สมาทหติฯ สมาธินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ ปญฺญาย ปชานาติฯ ปญฺญินฺทฺริยปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติฯ อิเมหิ ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อาเสวียติ…เป.… นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – อสฺสทฺธิเย น กมฺปติฯ สทฺธาพลปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ โกสชฺเช น กมฺปติฯ วีริยพลปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ ปมาเท น กมฺปติฯ สติพลปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ อุทฺธจฺเจ น กมฺปติฯ สมาธิพลปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ อวิชฺชาย น กมฺปติฯ ปญฺญาพลปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

อิมานิ ปญฺจ พลานิ เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติฯ อิเมหิ ปญฺจหิ พเลหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อาเสวียติ…เป.… นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สติํ อุปฏฺฐาเปติฯ สติสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

ปญฺญาย ปวิจินาติฯ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ วีริยํ ปคฺคณฺหาติฯ วีริยสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ ปริฬาหํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติฯ ปีติสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ ทุฏฺฐุลฺลํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติฯ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ จิตฺตํ สมาทหติฯ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ ญาเณน กิเลเส ปฏิสงฺขาติฯ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติฯ อิเมหิ สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อาเสวียติ…เป.… นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺติฯ

สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย วินิปาติกา อเวริโน โหนฺตุ, เขมิโน โหนฺตุ, สุขิโน โหนฺตูติ – สมฺมา ปสฺสติฯ สมฺมาทิฏฺฐิ ปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา อภินิโรเปติฯ สมฺมาสงฺกปฺปปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา ปริคฺคณฺหาติฯ สมฺมาวาจาปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา สมุฏฺฐาเปติฯ สมฺมากมฺมนฺตปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา โวทาเปติฯ สมฺมา อาชีวปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา ปคฺคณฺหาติฯ สมฺมาวายามปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา อุปฏฺฐาติฯ สมฺมาสติปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ สมฺมา สมาทหติฯ สมฺมาสมาธิปริภาวิตา โหติ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติฯ

อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อาเสวียติ…เป.… อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ปริภาวิตา โหนฺติฯ อิเมหิ อฏฺฐหิ มคฺคงฺเคหิ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ สุปริวุตา โหติฯ อิเม อฏฺฐ มคฺคงฺคา เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา อาเสวนา โหนฺติ, ภาวนา โหนฺติ, พหุลีกตา โหนฺติ, อลงฺการา โหนฺติ, ปริกฺขารา โหนฺติ, ปริวารา โหนฺติ, ปาริปูรี โหนฺติ, สหคตา โหนฺติ, สหชาตา โหนฺติ , สํสฏฺฐา โหนฺติ, สมฺปยุตฺตา โหนฺติ, ปกฺขนฺทนา โหนฺติ, ปสีทนา โหนฺติ, สนฺติฏฺฐนา โหนฺติ, วิมุจฺจนา โหนฺติ, ‘‘เอตํ สนฺต’’นฺติ ผสฺสนา โหนฺติ, ยานีกตา โหนฺติ, วตฺถุกตา โหนฺติ, อนุฏฺฐิตา โหนฺติ, ปริจิตา โหนฺติ, สุสมารทฺธา โหนฺติ, สุภาวิตา โหนฺติ, สฺวาธิฏฺฐิตา โหนฺติ, สุสมุคฺคตา โหนฺติ, สุวิมุตฺตา โหนฺติ นิพฺพตฺเตนฺติ โชเตนฺติ ปตาเปนฺตีติฯ

เมตฺตากถา นิฏฺฐิตาฯ

5. วิราคกถา

[28] วิราโค มคฺโค, วิมุตฺติ ผลํฯ กถํ วิราโค มคฺโค? โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา วิรชฺชติ, ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขนฺเธหิ จ วิรชฺชติ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหิ วิรชฺชติฯ