เยน เยน โพชฺฌงฺเคน อากงฺขามิ มชฺฌนฺหิกสมยํ…เป.… สายนฺหสมยํ วิหริตุํ, เตน เตน โพชฺฌงฺเคน สายนฺหสมยํ วิหรามิฯ สติสมฺโพชฺฌงฺโค อิติ เจ เม, อาวุโส, โหติ, ‘อปฺปมาโณ’ติ เม โหติ, ‘สุสมารทฺโธ’ติ เม โหติฯ ติฏฺฐนฺตญฺจ นํ ‘ติฏฺฐตี’ติ ปชานามิฯ สเจปิ เม จวติ, ‘อิทปฺปจฺจยา เม จวตี’ติ ปชานามิ…เป.… อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค อิติ เจ เม, อาวุโส, โหติ, ‘อปฺปมาโณ’ติ เม โหติ, ‘สุสมารทฺโธ’ติ เม โหติฯ ติฏฺฐนฺตญฺจ นํ ‘ติฏฺฐตี’ติ ปชานามิฯ สเจปิ เม จวติ, ‘อิทปฺปจฺจยา เม จวตี’ติ ปชานามิ’’ฯ

สุตฺตนฺตนิทฺเทโส

[21] กถํ สติสมฺโพชฺฌงฺโค อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโค? ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา สติสมฺโพชฺฌงฺโคฯ อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ เสยฺยถาปิ เตลปฺปทีปสฺส ฌายโต ยาวตา อจฺจิ ตาวตา วณฺโณ, ยาวตา วณฺโณ ตาวตา อจฺจิฯ เอวเมว ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา สติสมฺโพชฺฌงฺโคฯ อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ

กถํ อปฺปมาโณ อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโค? ปมาณพทฺธา [ปมาณวนฺตา (สฺยา.), อฏฺฐกถา โอโลเกตพฺพา] กิเลสา, สพฺเพ จ ปริยุฏฺฐานา, เย จ สงฺขารา โปโนภวิกา อปฺปมาโณ นิโรโธ อจลฏฺเฐน อสงฺขตฏฺเฐนฯ ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา อปฺปมาโณฯ อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ

กถํ สุสมารทฺโธ อิติ เจ เม โหตีติ – โพชฺฌงฺโค? วิสมา กิเลสา, สพฺเพ จ ปริยุฏฺฐานา, เย จ สงฺขารา โปโนภวิกา, สมธมฺโม นิโรโธ สนฺตฏฺเฐน ปณีตฏฺเฐนฯ ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา สุสมารทฺโธ อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ

กถํ ‘‘ติฏฺฐนฺตญฺจ นํ ติฏฺฐตี’’ติ ปชานามิ; สเจปิ จวติ ‘‘อิทปฺปจฺจยา จวตี’’ติ ปชานามิ? กติหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ? กติหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ? อฏฺฐหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติฯ อฏฺฐหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติฯ

กตเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ? อนุปฺปาทํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, อุปฺปาทํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, อปฺปวตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, ปวตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, อนิมิตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, นิมิตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, นิโรธํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, สงฺขาเร อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติฯ

กตเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ? อุปฺปาทํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, อนุปฺปาทํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, ปวตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, อปฺปวตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, นิมิตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, อนิมิตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, สงฺขาเร อาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, นิโรธํ อนาวชฺชิตตฺตา สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค จวติฯ เอวํ ‘‘ติฏฺฐนฺตญฺจ นํ ติฏฺฐตี’’ติ ปชานามิฯ สเจปิ จวติ, ‘‘อิทปฺปจฺจยา เม จวตี’’ติ ปชานามิ…เป.…ฯ

กถํ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโค? ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค อิติ เจ เม โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ เสยฺยถาปิ เตลปฺปทีปสฺส ฌายโต ยาวตา อจฺจิ ตาวตา วณฺโณ, ยาวตา วณฺโณ ตาวตา อจฺจิฯ เอวเมว ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค อิติ เจ โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ

กถํ อปฺปมาโณ อิติ เจ โหตีติ โพชฺฌงฺโค? ปมาณพทฺธา กิเลสา, สพฺเพ จ ปริยุฏฺฐานา, เย จ สงฺขารา โปโนภวิกา อปฺปมาโณ นิโรโธ อจลฏฺเฐน อสงฺขตฏฺเฐนฯ ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา อปฺปมาโณ อิติ เจ โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ

กถํ สุสมารทฺโธ อิติ เจ โหตีติ โพชฺฌงฺโค? วิสมา กิเลสา, สพฺเพ จ ปริยุฏฺฐานา, เย จ สงฺขารา โปโนภวิกา สมธมฺโม นิโรโธ สนฺตฏฺเฐน ปณีตฏฺเฐนฯ ยาวตา นิโรธูปฏฺฐาติ ตาวตา สุสมารทฺโธ อิติ เจ โหตีติ โพชฺฌงฺโคฯ

กถํ ‘‘ติฏฺฐนฺตญฺจ นํ ติฏฺฐตี’’ติ ปชานามิ; สเจปิ จวติ ‘‘อิทปฺปจฺจยา เม จวตี’’ติ ปชานามิ? กติหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ? กติหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ ? อฏฺฐหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติฯ อฏฺฐหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติฯ

กตเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ? อนุปฺปาทํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, อุปฺปาทํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, อปฺปวตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, ปวตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, อนิมิตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, นิมิตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, นิโรธํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ, สงฺขาเร อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ติฏฺฐติฯ

กตเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ? อุปฺปาทํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, อนุปฺปาทํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, ปวตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, อปฺปวตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, นิมิตฺตํ อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ , อนิมิตฺตํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, สงฺขาเร อาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ, นิโรธํ อนาวชฺชิตตฺตา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติ – อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค จวติฯ เอวํ ‘‘ติฏฺฐนฺตญฺจ นํ ติฏฺฐตี’’ติ ปชานามิ; สเจปิ จวติ, ‘‘อิทปฺปจฺจยา เม จวตี’’ติ ปชานามิฯ

โพชฺฌงฺคกถา นิฏฺฐิตาฯ

4. เมตฺตากถา

[22] สาวตฺถินิทานํ ฯ