ชรามรณํ สิยา ทุกฺขสจฺจํ, สิยา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ ชาติ สิยา ทุกฺขสจฺจํ , สิยา สมุทยสจฺจํ…เป.… ภโว สิยา ทุกฺขสจฺจํ, สิยา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจนฺติฯ

ภาณวาโรฯ

สจฺจกถา นิฏฺฐิตาฯ

3. โพชฺฌงฺคกถา

[17] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘สตฺติเม , ภิกฺขเว [สํ. นิ. 5.200], โพชฺฌงฺคาฯ กตเม สตฺต? สติสมฺโพชฺฌงฺโค , ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค – อิเม โข, ภิกฺขเว, สตฺต โพชฺฌงฺคา’’ฯ

โพชฺฌงฺคาติ เกนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา? โพธาย สํวตฺตนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ พุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ อนุพุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ ปฏิพุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ สมฺพุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ

พุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนุพุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปฏิพุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, สมฺพุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

โพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ อนุโพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ ปฏิโพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ สมฺโพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ

โพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนุโพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปฏิโพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, สมฺโพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

โพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนุโพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปฏิโพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, สมฺโพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

พุทฺธิลภนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิปฏิลภนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิโรปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิอภิโรปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิสมฺปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

มูลมูลกาทิทสกํ

[18] มูลฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลจริยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลปริคฺคหฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลปริวารฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา , มูลปริปูรณฏฺเฐน [มูลปริปูรฏฺเฐน (สฺยา. ก.) เอวมุปริปิ] โพชฺฌงฺคา, มูลปริปากฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลปฏิสมฺภิทฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลปฏิสมฺภิทาปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลปฏิสมฺภิทาย วสีภาวฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, มูลปฏิสมฺภิทาย วสีภาวปฺปตฺตานมฺปิ โพชฺฌงฺคาฯ

เหตุฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุจริยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปริคฺคหฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปริวารฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปริปูรณฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปริปากฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปฏิสมฺภิทฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปฏิสมฺภิทาปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปฏิสมฺภิทาย วสีภาวฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, เหตุปฏิสมฺภิทาย วสีภาวปฺปตฺตานมฺปิ โพชฺฌงฺคาฯ

ปจฺจยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยจริยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปริคฺคหฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปริวารฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปริปูรณฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปริปากฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปฏิสมฺภิทฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปฏิสมฺภิทาปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปฏิสมฺภิทาย วสีภาวฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปจฺจยปฏิสมฺภิทาย วสีภาวปฺปตฺตานมฺปิ โพชฺฌงฺคาฯ

วิสุทฺธฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิจริยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปริคฺคหฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปริวารฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปริปูรณฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปริปากฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปฏิสมฺภิทฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปฏิสมฺภิทาปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปฏิสมฺภิทาย วสีภาวฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, วิสุทฺธิปฏิสมฺภิทาย วสีภาวปฺปตฺตานมฺปิ โพชฺฌงฺคาฯ

อนวชฺชฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชจริยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปริคฺคหฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปริวารฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปริปูรณฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปริปากฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปฏิสมฺภิทฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปฏิสมฺภิทาปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปฏิสมฺภิทาย วสีภาวฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนวชฺชปฏิสมฺภิทาย วสีภาวปฺปตฺตานมฺปิ โพชฺฌงฺคาฯ