เมนู

3. ทุติยสุตฺตนฺตนิทฺเทโส

[14] ยํ รูปํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ รูปสฺส อสฺสาโทติ – ปหานปฺปฏิเวโธ สมุทยสจฺจํฯ ยํ รูปํ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, อยํ รูปสฺส อาทีนโวติ – ปริญฺญาปฏิเวโธ ทุกฺขสจฺจํฯ โย รูปสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ, อิทํ รูปสฺส นิสฺสรณนฺติ – สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ นิโรธสจฺจํฯ ยา อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ ทิฏฺฐิ สงฺกปฺโป วาจา กมฺมนฺโต อาชีโว วายาโม สติ สมาธิ – ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจํฯ

ยํ เวทนํ ปฏิจฺจ…เป.… ยํ สญฺญํ ปฏิจฺจ… ยํ สงฺขาเร ปฏิจฺจ… ยํ วิญฺญาณํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ วิญฺญาณสฺส อสฺสาโทติ – ปหานปฺปฏิเวโธ สมุทยสจฺจํฯ ยํ วิญฺญาณํ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, อยํ วิญฺญาณสฺส อาทีนโวติ – ปริญฺญาปฏิเวโธ ทุกฺขสจฺจํฯ โย วิญฺญาณสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ, อิทํ วิญฺญาณสฺส นิสฺสรณนฺติ – สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ นิโรธสจฺจํฯ ยา อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ ทิฏฺฐิ สงฺกปฺโป วาจา กมฺมนฺโต อาชีโว วายาโม สติ สมาธิ – ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจํฯ

[15] สจฺจนฺติ กติหากาเรหิ สจฺจํ? เอสนฏฺเฐน , ปริคฺคหฏฺเฐน, ปฏิเวธฏฺเฐนฯ กถํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํ? ชรามรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวนฺติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ ชรามรณํ ชาตินิทานํ, ชาติสมุทยํ, ชาติชาติกํ, ชาติปฺปภวนฺติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ ชรามรณญฺจ ปชานาติ, ชรามรณสมุทยญฺจ ปชานาติ, ชรามรณนิโรธญฺจ ปชานาติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

ชาติ กิํนิทานา, กิํสมุทยา, กิํชาติกา, กิํปภวาติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ ชาติ ภวนิทานา, ภวสมุทยา, ภวชาติกา, ภวปฺปภวาติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ ชาติญฺจ ปชานาติ, ชาติสมุทยญฺจ ปชานาติ, ชาตินิโรธญฺจ ปชานาติ, ชาตินิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

ภโว กิํนิทาโน, กิํสมุทโย, กิํชาติโก, กิํปภโวติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํ ฯ ภโว อุปาทานนิทาโน, อุปาทานสมุทโย, อุปาทานชาติโก, อุปาทานปฺปภโวติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ

ภวํ จ ปชานาติ, ภวสมุทยญฺจ ปชานาติ, ภวนิโรธญฺจ ปชานาติ, ภวนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

อุปาทานํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวนฺติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ อุปาทานํ ตณฺหานิทานํ, ตณฺหาสมุทยํ, ตณฺหาชาติกํ, ตณฺหาปภวนฺติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ อุปาทานญฺจ ปชานาติ, อุปาทานสมุทยญฺจ ปชานาติ, อุปาทานนิโรธญฺจ ปชานาติ อุปาทานนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

ตณฺหา กิํนิทานา, กิํสมุทยา, กิํชาติกา, กิํปภวาติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ ตณฺหา เวทนานิทานา, เวทนาสมุทยา, เวทนาชาติกา, เวทนาปภวาติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ ตณฺหญฺจ ปชานาติ, ตณฺหาสมุทยญฺจ ปชานาติ, ตณฺหานิโรธญฺจ ปชานาติ, ตณฺหานิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

เวทนา กิํนิทานา, กิํสมุทยา, กิํชาติกา, กิํปภวาติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ เวทนา ผสฺสนิทานา, ผสฺสสมุทยา, ผสฺสชาติกา, ผสฺสปฺปภวาติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ เวทนญฺจ ปชานาติ, เวทนาสมุทยญฺจ ปชานาติ, เวทนานิโรธญฺจ ปชานาติ, เวทนานิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

ผสฺโส กิํนิทาโน, กิํสมุทโย, กิํชาติโก, กิํปภโวติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ ผสฺโส สฬายตนนิทาโน, สฬายตนสมุทโย, สฬายตนชาติโก, สฬายตนปฺปภโวติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ ผสฺสญฺจ ปชานาติ, ผสฺสสมุทยญฺจ ปชานาติ, ผสฺสนิโรธญฺจ ปชานาติ, ผสฺสนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

สฬายตนํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวนฺติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ สฬายตนํ นามรูปนิทานํ, นามรูปสมุทยํ, นามรูปชาติกํ, นามรูปปฺปภวนฺติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ สฬายตนญฺจ ปชานาติ, สฬายตนสมุทยญฺจ ปชานาติ, สฬายตนนิโรธญฺจ ปชานาติ, สฬายตนนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

นามรูปํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวนฺติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ

นามรูปํ วิญฺญาณนิทานํ, วิญฺญาณสมุทยํ, วิญฺญาณชาติกํ, วิญฺญาณปฺปภวนฺติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ นามรูปญฺจ ปชานาติ, นามรูปสมุทยญฺจ ปชานาติ, นามรูปนิโรธญฺจ ปชานาติ, นามรูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

วิญฺญาณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวนฺติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ วิญฺญาณํ สงฺขารนิทานํ, สงฺขารสมุทยํ, สงฺขารชาติกํ , สงฺขารปฺปภวนฺติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ วิญฺญาณญฺจ ปชานาติ, วิญฺญาณสมุทยญฺจ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธญฺจ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

สงฺขารา กิํนิทานา, กิํสมุทยา, กิํชาติกา, กิํปภวาติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ สงฺขารา อวิชฺชานิทานา, อวิชฺชาสมุทยา, อวิชฺชาชาติกา, อวิชฺชาปภวาติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ สงฺขาเร จ ปชานาติ, สงฺขารสมุทยญฺจ ปชานาติ, สงฺขารนิโรธญฺจ ปชานาติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

[16] ชรามรณํ ทุกฺขสจฺจํ, ชาติ สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ ชาติ ทุกฺขสจฺจํ, ภโว สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ ภโว ทุกฺขสจฺจํ, อุปาทานํ สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ อุปาทานํ ทุกฺขสจฺจํ, ตณฺหา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ ตณฺหา ทุกฺขสจฺจํ, เวทนา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ เวทนา ทุกฺขสจฺจํ, ผสฺโส สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ ผสฺโส ทุกฺขสจฺจํ, สฬายตนํ สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ สฬายตนํ ทุกฺขสจฺจํ, นามรูปํ สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ นามรูปํ ทุกฺขสจฺจํ, วิญฺญาณํ สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ วิญฺญาณํ ทุกฺขสจฺจํ, สงฺขารา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ สงฺขารา ทุกฺขสจฺจํ, อวิชฺชา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ

ชรามรณํ สิยา ทุกฺขสจฺจํ, สิยา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจํฯ ชาติ สิยา ทุกฺขสจฺจํ , สิยา สมุทยสจฺจํ…เป.… ภโว สิยา ทุกฺขสจฺจํ, สิยา สมุทยสจฺจํ, อุภินฺนมฺปิ นิสฺสรณํ นิโรธสจฺจํ, นิโรธปฺปชานนา มคฺคสจฺจนฺติฯ

ภาณวาโรฯ

สจฺจกถา นิฏฺฐิตาฯ

3. โพชฺฌงฺคกถา

[17] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘สตฺติเม , ภิกฺขเว [สํ. นิ. 5.200], โพชฺฌงฺคาฯ กตเม สตฺต? สติสมฺโพชฺฌงฺโค , ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค – อิเม โข, ภิกฺขเว, สตฺต โพชฺฌงฺคา’’ฯ

โพชฺฌงฺคาติ เกนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา? โพธาย สํวตฺตนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ พุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ อนุพุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ ปฏิพุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ สมฺพุชฺฌนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ

พุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนุพุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปฏิพุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, สมฺพุชฺฌนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

โพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ อนุโพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ ปฏิโพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ สมฺโพเธนฺตีติ – โพชฺฌงฺคาฯ

โพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนุโพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปฏิโพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, สมฺโพธนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

โพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, อนุโพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, ปฏิโพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, สมฺโพธิปกฺขิยฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ

พุทฺธิลภนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิปฏิลภนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิโรปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิอภิโรปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา, พุทฺธิสมฺปาปนฏฺเฐน โพชฺฌงฺคาฯ