เมนู

2. ทุติยสุตฺตนฺตปาฬิ

[13] ‘‘ปุพฺเพ เม, ภิกฺขเว [สํ. นิ. 3.26], สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต เอตทโหสิ – ‘โก นุ โข รูปสฺส อสฺสาโท, โก อาทีนโว, กิํ นิสฺสรณํ; โก เวทนาย อสฺสาโท, โก อาทีนโว, กิํ นิสฺสรณํ; โก สญฺญาย อสฺสาโท, โก อาทีนโว, กิํ นิสฺสรณํ; โก สงฺขารานํ อสฺสาโท, โก อาทีนโว, กิํ นิสฺสรณํ; โก วิญฺญาณสฺส อสฺสาโท, โก อาทีนโว, กิํ นิสฺสรณ’นฺติ? ตสฺส มยฺหํ, ภิกฺขเว, เอตทโหสิ – ‘ยํ โข รูปํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ – อยํ รูปสฺส อสฺสาโทฯ ยํ รูปํ อนิจฺจํ, ตํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ – อยํ รูปสฺส อาทีนโวฯ โย รูปสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ – อิทํ รูปสฺส นิสฺสรณํฯ ยํ เวทนํ ปฏิจฺจ…เป.… ยํ สญฺญํ ปฏิจฺจ… ยํ สงฺขาเร ปฏิจฺจ… ยํ วิญฺญาณํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ – อยํ วิญฺญาณสฺส อสฺสาโทฯ ยํ วิญฺญาณํ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ – อยํ วิญฺญาณสฺส อาทีนโวฯ โย วิญฺญาณสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ – อิทํ วิญฺญาณสฺส นิสฺสรณํ’’ฯ

‘‘ยาวกีวญฺจาหํ , ภิกฺขเว, อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ เอวํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺญาสิํ, เนว ตาวาหํ, ภิกฺขเว, สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ‘อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธิํ อภิสมฺพุทฺโธ’ติ ปจฺจญฺญาสิํ [อภิสมฺพุทฺโธ ปจฺจญฺญาสิํ (สฺยา.) สํ. นิ. 3.26 ปสฺสิตพฺพา] ยโต จ ขฺวาหํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ เอวํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ อพฺภญฺญาสิํ, อถาหํ, ภิกฺขเว, ‘สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธิํ อภิสมฺพุทฺโธ’ติ ปจฺจญฺญาสิํฯ ญาณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ – ‘อกุปฺปา เม วิมุตฺติ [เจโตวิมุตฺติ (สฺยา. ก.) สํ. นิ. 3.27 ปสฺสิตพฺพา]ฯ อยมนฺติมา ชาติ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’’ติฯ

3. ทุติยสุตฺตนฺตนิทฺเทโส

[14] ยํ รูปํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ รูปสฺส อสฺสาโทติ – ปหานปฺปฏิเวโธ สมุทยสจฺจํฯ ยํ รูปํ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, อยํ รูปสฺส อาทีนโวติ – ปริญฺญาปฏิเวโธ ทุกฺขสจฺจํฯ โย รูปสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ, อิทํ รูปสฺส นิสฺสรณนฺติ – สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ นิโรธสจฺจํฯ ยา อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ ทิฏฺฐิ สงฺกปฺโป วาจา กมฺมนฺโต อาชีโว วายาโม สติ สมาธิ – ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจํฯ

ยํ เวทนํ ปฏิจฺจ…เป.… ยํ สญฺญํ ปฏิจฺจ… ยํ สงฺขาเร ปฏิจฺจ… ยํ วิญฺญาณํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ วิญฺญาณสฺส อสฺสาโทติ – ปหานปฺปฏิเวโธ สมุทยสจฺจํฯ ยํ วิญฺญาณํ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, อยํ วิญฺญาณสฺส อาทีนโวติ – ปริญฺญาปฏิเวโธ ทุกฺขสจฺจํฯ โย วิญฺญาณสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ, อิทํ วิญฺญาณสฺส นิสฺสรณนฺติ – สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ นิโรธสจฺจํฯ ยา อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ ทิฏฺฐิ สงฺกปฺโป วาจา กมฺมนฺโต อาชีโว วายาโม สติ สมาธิ – ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจํฯ

[15] สจฺจนฺติ กติหากาเรหิ สจฺจํ? เอสนฏฺเฐน , ปริคฺคหฏฺเฐน, ปฏิเวธฏฺเฐนฯ กถํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํ? ชรามรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวนฺติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ ชรามรณํ ชาตินิทานํ, ชาติสมุทยํ, ชาติชาติกํ, ชาติปฺปภวนฺติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ ชรามรณญฺจ ปชานาติ, ชรามรณสมุทยญฺจ ปชานาติ, ชรามรณนิโรธญฺจ ปชานาติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

ชาติ กิํนิทานา, กิํสมุทยา, กิํชาติกา, กิํปภวาติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํฯ ชาติ ภวนิทานา, ภวสมุทยา, ภวชาติกา, ภวปฺปภวาติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ ชาติญฺจ ปชานาติ, ชาติสมุทยญฺจ ปชานาติ, ชาตินิโรธญฺจ ปชานาติ, ชาตินิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอวํ ปฏิเวธฏฺเฐน สจฺจํฯ

ภโว กิํนิทาโน, กิํสมุทโย, กิํชาติโก, กิํปภโวติ – เอวํ เอสนฏฺเฐน สจฺจํ ฯ ภโว อุปาทานนิทาโน, อุปาทานสมุทโย, อุปาทานชาติโก, อุปาทานปฺปภโวติ – เอวํ ปริคฺคหฏฺเฐน สจฺจํฯ