โส, อาวุโส, สมโย ยํ ตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตเมว [อชฺฌตฺตญฺเญว (สฺยา. ก.)] สนฺติฏฺฐติ สนฺนิสีทติ เอโกทิ โหติ สมาธิยติฯ ตสฺส มคฺโค สญฺชายติฯ โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สญฺโญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ

‘‘โย หิ โกจิ, อาวุโส, ภิกฺขุ วา ภิกฺขุนี วา มม สนฺติเก อรหตฺตปตฺตํ พฺยากโรติ, สพฺพโส อิเมหิ จตูหิ มคฺเคหิ, เอเตสํ วา อญฺญตเรนา’’ติฯ

1. สุตฺตนฺตนิทฺเทโส

[2] กถํ สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวติ? เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิฯ ตตฺถ ชาเต ธมฺเม อนิจฺจโต อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนา, ทุกฺขโต อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนา, อนตฺตโต อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนาฯ อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา วิปสฺสนาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตสฺโส ภาวนา – ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนฏฺเฐน ภาวนา, อินฺทฺริยานํ เอกรสฏฺเฐน ภาวนา, ตทุปควีริยวาหนฏฺเฐน ภาวนา, อาเสวนฏฺเฐน ภาวนาฯ

มคฺโค สญฺชายตีติ กถํ มคฺโค สญฺชายติ? ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ มคฺโค สญฺชายติ, อภินิโรปนฏฺเฐน สมฺมาสงฺกปฺโป มคฺโค สญฺชายติ, ปริคฺคหฏฺเฐน สมฺมาวาจา มคฺโค สญฺชายติ, สมุฏฺฐานฏฺเฐน สมฺมากมฺมนฺโต มคฺโค สญฺชายติ, โวทานฏฺเฐน สมฺมาอาชีโว มคฺโค สญฺชายติ, ปคฺคหฏฺเฐน สมฺมาวายาโม มคฺโค สญฺชายติ, อุปฏฺฐานฏฺเฐน สมฺมาสติ มคฺโค สญฺชายติ, อวิกฺเขปฏฺเฐน สมฺมาสมาธิ มคฺโค สญฺชายติ – เอวํ มคฺโค สญฺชายติฯ