เมนู

อุปฏฺฐานมคฺโค สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปวิจยมคฺโค ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปคฺคหมคฺโค วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ผรณมคฺโค ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, อุปสมมคฺโค ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อวิกฺเขปมคฺโค สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, ปฏิสงฺขานมคฺโค อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมคฺโค สทฺธาพลํ, โกสชฺเช อกมฺปิยมคฺโค วีริยพลํ, ปมาเท อกมฺปิยมคฺโค สติพลํ, อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยมคฺโค สมาธิพลํ, อวิชฺชาย อกมฺปิยมคฺโค ปญฺญาพลํฯ อธิโมกฺขมคฺโค สทฺธินฺทฺริยํ, ปคฺคหมคฺโค วีริยินฺทฺริยํ, อุปฏฺฐานมคฺโค สตินฺทฺริยํ, อวิกฺเขปมคฺโค สมาธินฺทฺริยํ, ทสฺสนมคฺโค ปญฺญินฺทฺริยํฯ

อาธิปเตยฺยฏฺเฐน อินฺทฺริยา มคฺโค, อกมฺปิยฏฺเฐน พลา มคฺโค, นิยฺยานฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา มคฺโค, เหตุฏฺเฐน มคฺคงฺคา มคฺโค, อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติปฏฺฐานา มคฺโค, ปทหนฏฺเฐน สมฺมปฺปธานา มคฺโค, อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิปาทา มคฺโค, ตถฏฺเฐน สจฺจานิ มคฺโค, อวิกฺเขปฏฺเฐน สมโถ มคฺโค, อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนา มคฺโค, เอกรสฏฺเฐน สมถวิปสฺสนา มคฺโค, อนติวตฺตนฏฺเฐน ยุคนทฺธา มคฺโค, สํวรฏฺเฐน สีลวิสุทฺธิ มคฺโค, อวิกฺเขปฏฺเฐน จิตฺตวิสุทฺธิ มคฺโค, ทสฺสนฏฺเฐน ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ มคฺโค, มุตฺตฏฺเฐน วิโมกฺโข มคฺโค, ปฏิเวธฏฺเฐน วิชฺชา มคฺโค, ปริจฺจาคฏฺเฐน วิมุตฺติ มคฺโค, สมุจฺเฉทฏฺเฐน ขเย ญาณํ มคฺโค, ฉนฺโท มูลฏฺเฐน มคฺโค, มนสิกาโร สมุฏฺฐานฏฺเฐน มคฺโค, ผสฺโส สโมธานฏฺเฐน มคฺโค, เวทนา สโมสรณฏฺเฐน มคฺโค, สมาธิ ปมุขฏฺเฐน มคฺโค, สติ อาธิปเตยฺยฏฺเฐน มคฺโค, ปญฺญา ตตุตฺตรฏฺเฐน มคฺโค, วิมุตฺติ สารฏฺเฐน มคฺโค, อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน มคฺโคติฯ

มคฺคกถา นิฏฺฐิตาฯ

10. มณฺฑเปยฺยกถา

[238] ‘‘มณฺฑเปยฺยมิทํ , ภิกฺขเว, พฺรหฺมจริยํฯ สตฺถา สมฺมุขีภูโต ติธตฺตมณฺโฑ [ติวิโธ มณฺโฑ (พหูสุ) อฏฺฐกถา โอโลเกตพฺพา]ฯ สตฺถริ สมฺมุขีภูเต เทสนามณฺโฑ, ปฏิคฺคหมณฺโฑ, พฺรหฺมจริยมณฺโฑ’’ฯ

กตโม เทสนามณฺโฑ? จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ อาจิกฺขนา เทสนา ปญฺญาปนา ปฏฺฐปนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมํ [อุตฺตานิกมฺมํ (ก.)], จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ…เป.… จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ… จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ… ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ… ปญฺจนฺนํ พลานํ… สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ… อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส อาจิกฺขนา เทสนา ปญฺญาปนา ปฏฺฐปนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมํ – อยํ เทสนามณฺโฑฯ

กตโม ปฏิคฺคหมณฺโฑ? ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ วิญฺญาตาโร – อยํ ปฏิคฺคหมณฺโฑฯ

กตโม พฺรหฺมจริยมณฺโฑ? อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ, สมฺมาสงฺกปฺโป, สมฺมาวาจา, สมฺมากมฺมนฺโต, สมฺมาอาชีโว, สมฺมาวายาโม, สมฺมาสติ, สมฺมาสมาธิ – อยํ พฺรหฺมจริยมณฺโฑฯ

[239] อธิโมกฺขมณฺโฑ สทฺธินฺทฺริยํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฏ; อสฺสทฺธิยํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สทฺธินฺทฺริยสฺส อธิโมกฺขมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปคฺคหมณฺโฑ วีริยินฺทฺริยํ, โกสชฺชํ กสโฏ; โกสชฺชํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา วีริยินฺทฺริยสฺส ปคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุปฏฺฐานมณฺโฑ สตินฺทฺริยํ, ปมาโท กสโฏ; ปมาทํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สตินฺทฺริยสฺส อุปฏฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิกฺเขปมณฺโฑ สมาธินฺทฺริยํ, อุทฺธจฺจํ กสโฏ; อุทฺธจฺจํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมาธินฺทฺริยสฺส อวิกฺเขปมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ทสฺสนมณฺโฑ ปญฺญินฺทฺริยํ, อวิชฺชํ กสโฏ; อวิชฺชํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา ปญฺญินฺทฺริยสฺส ทสฺสนมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ

อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมณฺโฑ สทฺธาพลํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฏ; อสฺสทฺธิยํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สทฺธาพลสฺส อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ โกสชฺเช อกมฺปิยมณฺโฑ วีริยพลํ, โกสชฺชํ กสโฏ; โกสชฺชํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา วีริยพลสฺส โกสชฺเช อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปมาเท อกมฺปิยมณฺโฑ สติพลํ, ปมาโท กสโฏ; ปมาทํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สติพลสฺส ปมาเท อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยมณฺโฑ สมาธิพลํ, อุทฺธจฺจํ กสโฏ; อุทฺธจฺจํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมาธิพลสฺส อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิชฺชาย อกมฺปิยมณฺโฑ ปญฺญาพลํ, อวิชฺชา กสโฏ; อวิชฺชํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา ปญฺญาพลสฺส อวิชฺชาย อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ

อุปฏฺฐานมณฺโฑ สติสมฺโพชฺฌงฺคา, ปมาโท กสโฏ; ปมาทํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สติสมฺโพชฺฌงฺคสฺส อุปฏฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปวิจยมณฺโฑ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, อวิชฺชา กสโฏ; อวิชฺชํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคสฺส ปวิจยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปคฺคหมณฺโฑ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, โกสชฺชํ กสโฏ; โกสชฺชํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา วีริยสมฺโพชฺฌงฺคสฺส ปคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ผรณมณฺโฑ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปริฬาโห กสโฏ; ปริฬาหํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา ปีติสมฺโพชฺฌงฺคสฺส ผรณมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุปสมมณฺโฑ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค , ทุฏฺฐุลฺลํ กสโฏ; ทุฏฺฐุลฺลํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคสฺส อุปสมมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิกฺเขปมณฺโฑ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุทฺธจฺจํ กสโฏ; อุทฺธจฺจํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคสฺส อวิกฺเขปมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปฏิสงฺขานมณฺโฑ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค, อปฺปฏิสงฺขา กสโฏ; อปฺปฏิสงฺขํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคสฺส ปฏิสงฺขานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ

ทสฺสนมณฺโฑ สมฺมาทิฏฺฐิ, มิจฺฉาทิฏฺฐิ กสโฏ; มิจฺฉาทิฏฺฐิํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาทิฏฺฐิยา ทสฺสนมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อภินิโรปนมณฺโฑ สมฺมาสงฺกปฺโป, มิจฺฉาสงฺกปฺโป กสโฏ; มิจฺฉาสงฺกปฺปํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาสงฺกปฺปสฺส อภินิโรปนมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปริคฺคหมณฺโฑ สมฺมาวาจา, มิจฺฉาวาจา กสโฏ; มิจฺฉาวาจํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาวาจาย ปริคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ สมุฏฺฐานมณฺโฑ สมฺมากมฺมนฺโต, มิจฺฉากมฺมนฺโต กสโฏ; มิจฺฉากมฺมนฺตํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมากมฺมนฺตสฺส สมุฏฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ โวทานมณฺโฑ สมฺมาอาชีโว, มิจฺฉาอาชีโว กสโฏ; มิจฺฉาอาชีวํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาอาชีวสฺส โวทานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปคฺคหมณฺโฑ สมฺมาวายาโม, มิจฺฉาวายาโม กสโฏ; มิจฺฉาวายามํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาวายามสฺส ปคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุปฏฺฐานมณฺโฑ สมฺมาสติ, มิจฺฉาสติ กสโฏ; มิจฺฉาสติํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาสติยา อุปฏฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิกฺเขปมณฺโฑ สมฺมาสมาธิ, มิจฺฉาสมาธิ กสโฏ; มิจฺฉาสมาธิํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สมฺมาสมาธิสฺส อวิกฺเขปมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ

[240] อตฺถิ มณฺโฑ, อตฺถิ เปยฺยํ, อตฺถิ กสโฏฯ

อธิโมกฺขมณฺโฑ สทฺธินฺทฺริยํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปคฺคหมณฺโฑ วีริยินฺทฺริยํ, โกสชฺชํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุปฏฺฐานมณฺโฑ สตินฺทฺริยํ, ปมาโท กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิกฺเขปมณฺโฑ สมาธินฺทฺริยํ, อุทฺธจฺจํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ทสฺสนมณฺโฑ ปญฺญินฺทฺริยํ, อวิชฺชา กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ

อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมณฺโฑ สทฺธาพลํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ โกสชฺเช อกมฺปิยมณฺโฑ วีริยพลํ, โกสชฺชํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปมาเท อกมฺปิยมณฺโฑ สติพลํ, ปมาโท กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยมณฺโฑ สมาธิพลํ, อุทฺธจฺจํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิชฺชาย อกมฺปิยมณฺโฑ ปญฺญาพลํ, อวิชฺชา กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ

อุปฏฺฐานมณฺโฑ สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปมาโท กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปวิจยมณฺโฑ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, อวิชฺชา กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปคฺคหมณฺโฑ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, โกสชฺชํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ผรณมณฺโฑ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปริฬาโห กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุปสมมณฺโฑ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, ทุฏฺฐุลฺลํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิกฺเขปมณฺโฑ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุทฺธจฺจํ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปฏิสงฺขานมณฺโฑ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค, อปฏิสงฺขา กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ

ทสฺสนมณฺโฑ สมฺมาทิฏฺฐิ, มิจฺฉาทิฏฺฐิ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ

อภินิโรปนมณฺโฑ สมฺมาสงฺกปฺโป, มิจฺฉาสงฺกปฺโป กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปริคฺคหมณฺโฑ สมฺมาวาจา, มิจฺฉาวาจา กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ สมุฏฺฐานมณฺโฑ สมฺมากมฺมนฺโต, มิจฺฉากมฺมนฺโต กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ โวทานมณฺโฑ สมฺมาอาชีโว, มิจฺฉาอาชีโว กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปคฺคหมณฺโฑ สมฺมาวายาโม, มิจฺฉาวายาโม กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุปฏฺฐานมณฺโฑ สมฺมาสติ, มิจฺฉาสติ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิกฺเขปมณฺโฑ สมฺมาสมาธิ, มิจฺฉาสมาธิ กสโฏ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ

ทสฺสนมณฺโฑ สมฺมาทิฏฺฐิ… อภินิโรปนมณฺโฑ สมฺมาสงฺกปฺโป… ปริคฺคหมณฺโฑ สมฺมาวาจา… สมุฏฺฐานมณฺโฑ สมฺมากมฺมนฺโต… โวทานมณฺโฑ สมฺมาอาชีโว… ปคฺคหมณฺโฑ สมฺมาวายาโม… อุปฏฺฐานมณฺโฑ สมฺมาสติ… อวิกฺเขปมณฺโฑ สมฺมาสมาธิฯ

อุปฏฺฐานมณฺโฑ สติสมฺโพชฺฌงฺโค… ปวิจยมณฺโฑ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค… ปคฺคหมณฺโฑ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค… ผรณมณฺโฑ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค… อุปสมมณฺโฑ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค… อวิกฺเขปมณฺโฑ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค… ปฏิสงฺขานมณฺโฑ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมณฺโฑ สทฺธาพลํ… โกสชฺเช อกมฺปิยมณฺโฑ วีริยพลํ… ปมาเท อกมฺปิยมณฺโฑ สติพลํ… อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยมณฺโฑ สมาธิพลํ… อวิชฺชาย อกมฺปิยมณฺโฑ ปญฺญาพลํฯ

อธิโมกฺขมณฺโฑ สทฺธินฺทฺริยํ… ปคฺคหมณฺโฑ วีริยินฺทฺริยํ… อุปฏฺฐานมณฺโฑ สตินฺทฺริยํ… อวิกฺเขปมณฺโฑ สมาธินฺทฺริยํ… ทสฺสนมณฺโฑ ปญฺญินฺทฺริยํฯ

อาธิปเตยฺยฏฺเฐน อินฺทฺริยา มณฺโฑ, อกมฺปิยฏฺเฐน พลา มณฺโฑ, นิยฺยานฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา มณฺโฑ, เหตุฏฺเฐน มคฺโค มณฺโฑ, อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติปฏฺฐานา มณฺโฑ, ปทหนฏฺเฐน สมฺมปฺปธานา มณฺโฑ, อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิปาทา มณฺโฑ, ตถฏฺเฐน สจฺจา มณฺโฑ, อวิกฺเขปฏฺเฐน สมโถ มณฺโฑ, อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนา มณฺโฑ, เอกรสฏฺเฐน สมถวิปสฺสนา มณฺโฑ, อนติวตฺตนฏฺเฐน ยุคนทฺธา มณฺโฑ, สํวรฏฺเฐน สีลวิสุทฺธิ มณฺโฑ, อวิกฺเขปฏฺเฐน จิตฺตวิสุทฺธิ มณฺโฑ, ทสฺสนฏฺเฐน ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ มณฺโฑ, มุตฺตฏฺเฐน วิโมกฺโข มณฺโฑ, ปฏิเวธฏฺเฐน วิชฺชา มณฺโฑ, ปริจฺจาคฏฺเฐน วิมุตฺติ มณฺโฑ, สมุจฺเฉทฏฺเฐน ขเย ญาณํ มณฺโฑ, ปฏิปฺปสฺสทฺธฏฺเฐน อนุปฺปาเท ญาณํ มณฺโฑ, ฉนฺโท มูลฏฺเฐน มณฺโฑ, มนสิกาโร สมุฏฺฐานฏฺเฐน มณฺโฑ, ผสฺโส สโมธานฏฺเฐน มณฺโฑ, เวทนา สโมสรณฏฺเฐน มณฺโฑ, สมาธิ ปมุขฏฺเฐน มณฺโฑ, สติ อาธิปเตยฺยฏฺเฐน มณฺโฑ, ปญฺญา ตตุตฺตรฏฺเฐน มณฺโฑ, วิมุตฺติ สารฏฺเฐน มณฺโฑ, อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน มณฺโฑติฯ

จตุตฺถภาณวาโรฯ

มณฺฑเปยฺยกถา นิฏฺฐิตาฯ

มหาวคฺโค ปฐโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ญาณทิฏฺฐี จ อสฺสาสา, อินฺทฺริยํ วิโมกฺขปญฺจมา;

คติกมฺมวิปลฺลาสา, มคฺโค มณฺเฑน เต ทสาติฯ

เอส นิกายธเรหิ ฐปิโต, อสโม [อสฺสโม (สฺยา.)] ปฐโม ปวโร

วรวคฺโคติ [วรมคฺโคติ (สฺยา.)]

2. ยุคนทฺธวคฺโค

1. ยุคนทฺธกถา