อุทฺธจฺจํ นิยฺยานาวรณํ ฯ เตน จ อุทฺธจฺเจน นิวุตตฺตา อวิกฺเขปํ อริยานํ นิยฺยานํ นปฺปชานาตีติ – อุทฺธจฺจํ นิยฺยานาวรณํฯ ธมฺมววตฺถานํ อริยานํ นิยฺยานํฯ เตน จ ธมฺมววตฺถาเนน อริยา นิยฺยนฺติฯ วิจิกิจฺฉา นิยฺยานาวรณํฯ ตาย จ วิจิกิจฺฉาย นิวุตตฺตา ธมฺมววตฺถานํ อริยานํ นิยฺยานํ นปฺปชานาตีติ – วิจิกิจฺฉา นิยฺยานาวรณํฯ ญาณํ อริยานํ นิยฺยานํฯ เตน จ ญาเณน อริยา นิยฺยนฺติฯ อวิชฺชา นิยฺยานาวรณํฯ ตาย จ อวิชฺชาย นิวุตตฺตา ญาณํ อริยานํ นิยฺยานํ นปฺปชานาตีติ – อวิชฺชา นิยฺยานาวรณํฯ ปาโมชฺชํ อริยานํ นิยฺยานํฯ เตน จ ปาโมชฺเชน อริยา นิยฺยนฺติฯ อรติ นิยฺยานาวรณํฯ ตาย จ อรติยา นิวุตตฺตา ปาโมชฺชํ อริยานํ นิยฺยานํ นปฺปชานาตีติ – อรติ นิยฺยานาวรณํฯ สพฺเพปิ กุสลา ธมฺมา อริยานํ นิยฺยานํฯ เตหิ จ กุสเลหิ ธมฺเมหิ อริยา นิยฺยนฺติฯ สพฺเพปิ อกุสลา ธมฺมา นิยฺยานาวรณาฯ เตหิ จ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ นิวุตตฺตา กุสเล ธมฺเม อริยานํ นิยฺยานํ นปฺปชานาตีติ – สพฺเพปิ อกุสลา ธมฺมา นิยฺยานาวรณาฯ อิเมหิ จ ปน นีวรเณหิ วิสุทฺธจิตฺตสฺส โสฬสวตฺถุกํ อานาปานสฺสติสมาธิํ ภาวยโต ขณิกสโมธานาฯ

โสฬสญาณนิทฺเทโส ทุติโยฯ

3. อุปกฺกิเลสญาณนิทฺเทโส

ปฐมจฺฉกฺกํ

[154] อิเมหิ จ ปน นีวรเณหิ วิสุทฺธจิตฺตสฺส โสฬสวตฺถุกํ อานาปานสฺสติสมาธิํ ภาวยโต ขณิกสโมธานา กตเม อฏฺฐารส อุปกฺกิเลสา อุปฺปชฺชนฺติ? อสฺสาสาทิมชฺฌปริโยสานํ สติยา อนุคจฺฉโต อชฺฌตฺตวิกฺเขปคตํ จิตฺตํ สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ ปสฺสาสาทิมชฺฌปริโยสานํ สติยา อนุคจฺฉโต พหิทฺธาวิกฺเขปคตํ จิตฺตํ สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ อสฺสาสปฏิกงฺขนา นิกนฺติ ตณฺหาจริยา สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ ปสฺสาสปฏิกงฺขนา นิกนฺติ ตณฺหาจริยา สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ อสฺสาเสนาภิตุนฺนสฺส ปสฺสาสปฏิลาเภ มุจฺฉนา สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ ปสฺสาเสนาภิตุนฺนสฺส อสฺสาสปฏิลาเภ มุจฺฉนา สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ

อนุคจฺฉนา จ อสฺสาสํ, ปสฺสาสํ อนุคจฺฉนา;

สติ อชฺฌตฺตวิกฺเขปา, กงฺขนา พหิทฺธาวิกฺเขปปตฺถนา [วิกฺเขปปนฺถนา (สฺยา.)]ฯ

อสฺสาเสนาภิตุนฺนสฺส, ปสฺสาสปฏิลาเภ มุจฺฉนา;

ปสฺสาเสนาภิตุนฺนสฺส, อสฺสาสปฏิลาเภ มุจฺฉนาฯ

ฉ เอเต อุปกฺกิเลสา, อานาปานสฺสติสมาธิสฺส;

เยหิ วิกฺขิปฺปมานสฺส [วิกมฺปมานสฺส (สฺยา.)], โน จ จิตฺตํ วิมุจฺจติ;

วิโมกฺขํ อปฺปชานนฺตา, เต โหนฺติ ปรปตฺติยาติฯ

ทุติยจฺฉกฺกํ

[155] นิมิตฺตํ อาวชฺชโต อสฺสาเส จิตฺตํ วิกมฺปติ – สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ อสฺสาสํ อาวชฺชโต นิมิตฺเต จิตฺตํ วิกมฺปติ – สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ นิมิตฺตํ อาวชฺชโต ปสฺสาเส จิตฺตํ วิกมฺปติ – สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ ปสฺสาสํ อาวชฺชโต นิมิตฺเต จิตฺตํ วิกมฺปติ – สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ อสฺสาสํ อาวชฺชโต ปสฺสาเส จิตฺตํ วิกมฺปติ – สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ ปสฺสาสํ อาวชฺชโต อสฺสาเส จิตฺตํ วิกมฺปติ – สมาธิสฺส ปริปนฺโถฯ

นิมิตฺตํ อาวชฺชมานสฺส, อสฺสาเส วิกฺขิปเต มโน;

อสฺสาสํ อาวชฺชมานสฺส, นิมิตฺเต จิตฺตํ วิกมฺปติฯ

นิมิตฺตํ อาวชฺชมานสฺส, ปสฺสาเส วิกฺขิปเต มโน;

ปสฺสาสํ อาวชฺชมานสฺส, นิมิตฺเต จิตฺตํ วิกมฺปติฯ

อสฺสาสํ อาวชฺชมานสฺส, ปสฺสาเส วิกฺขิปเต มโน;

ปสฺสาสํ อาวชฺชมานสฺส, อสฺสาเส จิตฺตํ วิกมฺปติฯ

ฉ เอเต อุปกฺกิเลสา, อานาปานสฺสติสมาธิสฺส;

เยหิ วิกฺขิปฺปมานสฺส, โน จ จิตฺตํ วิมุจฺจติ;

วิโมกฺขํ อปฺปชานนฺตา, เต โหนฺติ ปรปตฺติยาติฯ