เมนู

5. สสฺสตทิฏฺฐินิทฺเทโส

[138] สกฺกายวตฺถุกาย สสฺสตทิฏฺฐิยา กตเมหิ ปนฺนรสหิ อากาเรหิ อภินิเวโส โหติ? อิธ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ อตฺตนิ วา รูปํ รูปสฺมิํ วา อตฺตานํฯ เวทนาวนฺตํ วา อตฺตานํ…เป.… สญฺญาวนฺตํ วา อตฺตานํ… สงฺขารวนฺตํ วา อตฺตานํ… วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ วิญฺญาณสฺมิํ วา อตฺตานํฯ

กถํ รูปวนฺตํ อตฺตานํ สมนุปสฺสติ? อิเธกจฺโจ เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘‘อยํ โข เม อตฺตาฯ โส โข ปน เม อยํ อตฺตา อิมินา รูเปน รูปวา’’ติฯ รูปวนฺตํ อตฺตานํ สมนุปสฺสติฯ เสยฺยถาปิ รุกฺโข ฉายาสมฺปนฺโน อสฺสฯ ตเมนํ ปุริโส เอวํ วเทยฺย – ‘‘อยํ รุกฺโข, อยํ ฉายา; อญฺโญ รุกฺโข, อญฺญา ฉายาฯ โส โข ปนายํ รุกฺโข อิมาย ฉายาย ฉายาวา’’ติฯ ฉายาวนฺตํ รุกฺขํ สมนุปสฺสติฯ เอวเมวํ อิเธกจฺโจ เวทนํ…เป.… อยํ ปฐมา สกฺกายวตฺถุกา สสฺสตทิฏฺฐิฯ สสฺสตทิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ…เป.… อิมานิ สญฺโญชนานิ, น จ ทิฏฺฐิโยฯ เอวํ รูปวนฺตํ อตฺตานํ สมนุปสฺสติ…เป.… สกฺกายวตฺถุกาย สสฺสตทิฏฺฐิยา อิเมหิ ปนฺนรสหิ อากาเรหิ อภินิเวโส โหติฯ

สสฺสตทิฏฺฐินิทฺเทโส ปญฺจโมฯ

6. อุจฺเฉททิฏฺฐินิทฺเทโส

[139] สกฺกายวตฺถุกาย อุจฺเฉททิฏฺฐิยา กตเมหิ ปญฺจหิ อากาเรหิ อภินิเวโส โหติ? อิธ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, สญฺญํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, สงฺขาเร อตฺตโต สมนุปสฺสติ, วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติฯ

กถํ รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ? อิเธกจฺโจ ปถวีกสิณํ…เป.… โอทาตกสิณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติฯ

‘‘ยํ โอทาตกสิณํ, โส อหํ ; โย อหํ, ตํ โอทาตกสิณ’’นฺติ – โอทาตกสิณญฺจ อตฺตญฺจ อทฺวยํ สมนุปสฺสติฯ เสยฺยถาปิ เตลปฺปทีปสฺส ฌายโต…เป.… อยํ ปฐมา สกฺกายวตฺถุกา อุจฺเฉททิฏฺฐิฯ อุจฺเฉททิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ…เป.… อิมานิ สญฺโญชนานิ, น จ ทิฏฺฐิโยฯ เอวํ รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ…เป.… สกฺกายวตฺถุกาย อุจฺเฉททิฏฺฐิยา อิเมหิ ปญฺจหิ อากาเรหิ อภินิเวโส โหติฯ

อุจฺเฉททิฏฺฐินิทฺเทโส ฉฏฺโฐฯ

7. อนฺตคฺคาหิกาทิฏฺฐินิทฺเทโส

[140] อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา กตเมหิ ปญฺญาสาย อากาเรหิ อภินิเวโส โหติ? ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา กติหากาเรหิ อภินิเวโส โหติ? ‘‘อสสฺสโต โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา กติหากาเรหิ อภินิเวโส โหติ? ‘‘อนฺตวา โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา… ‘‘อนนฺตวา โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา… ‘‘ตํ ชีวํ ตํ สรีร’’นฺติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา… ‘‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’’นฺติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา… ‘‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ…เป.… น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ… ‘‘โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ… ‘‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา กติหากาเรหิ อภินิเวโส โหติ?

‘‘สสฺสโต โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา ปญฺจหากาเรหิ อภินิเวโส โหติ…เป.… ‘‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา ปญฺจหากาเรหิ อภินิเวโส โหติฯ

[ก] ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา กตเมหิ ปญฺจหากาเรหิ อภินิเวโส โหติ? รูปํ โลโก เจว สสฺสตํ จาติ – อภินิเวสปรามาโส ทิฏฺฐิฯ ตาย ทิฏฺฐิยา โส อนฺโต คหิโตติ – อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิฯ ทิฏฺฐิ น วตฺถุ, วตฺถุ น ทิฏฺฐิฯ อญฺญา ทิฏฺฐิ, อญฺญํ วตฺถุฯ ยา จ ทิฏฺฐิ ยญฺจ วตฺถุ – อยํ ปฐมา ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติ – อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิฯ อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ …เป.… อิมานิ สญฺโญชนานิ, น จ ทิฏฺฐิโยฯ