70. ยมกปาฏิหีรญาณนิทฺเทโส

[116] กตมํ ตถาคตสฺส ยมกปาฏิหีเร ญาณํ? อิธ ตถาคโต ยมกปาฏิหีรํ กโรติ อสาธารณํ สาวเกหิฯ อุปริมกายโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, เหฏฺฐิมกายโต อุทกธารา ปวตฺตติ; เหฏฺฐิมกายโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, อุปริมกายโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ปุรตฺถิมกายโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ปจฺฉิมกายโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ปจฺฉิมกายโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ปุรตฺถิมกายโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณอกฺขิโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, วามอกฺขิโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามอกฺขิโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณอกฺขิโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณกณฺณโสตโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, วามกณฺณโสตโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามกณฺณโสตโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณกณฺณโสตโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณนาสิกาโสตโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, วามนาสิกาโสตโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามนาสิกาโสตโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณนาสิกาโสตโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณอํสกูฏโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, วามอํสกูฏโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามอํสกูฏโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณอํสกูฏโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณหตฺถโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, วามหตฺถโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามหตฺถโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณหตฺถโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณปสฺสโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, วามปสฺสโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามปสฺสโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณปสฺสโต อุทกธารา ปวตฺตติ; ทกฺขิณปาทโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ , วามปาทโต อุทกธารา ปวตฺตติ; วามปาทโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, ทกฺขิณปาทโต อุทกธารา ปวตฺตติ; องฺคุลงฺคุเลหิ อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, องฺคุลนฺตริกาหิ อุทกธารา ปวตฺตติ; องฺคุลนฺตริกาหิ อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, องฺคุลงฺคุเลหิ อุทกธารา ปวตฺตติ; เอเกกโลมโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, เอเกกโลมโต อุทกธารา ปวตฺตติ; โลมกูปโต โลมกูปโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติ, โลมกูปโต โลมกูปโต อุทกธารา ปวตฺตติฯ

ฉนฺนํ วณฺณานํ – นีลานํ, ปีตกานํ, โลหิตกานํ, โอทาตานํ, มญฺชิฏฺฐานํ [มญฺเชฏฺฐานํ (สฺยา. ก.)], ปภสฺสรานํ ภควา จงฺกมติ, นิมฺมิโต ติฏฺฐติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติฯ ภควา ติฏฺฐติ, นิมฺมิโต จงฺกมติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติฯ ภควา นิสีทติ, นิมฺมิโต จงฺกมติ วา ติฏฺฐติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติฯ ภควา เสยฺยํ กปฺเปติ, นิมฺมิโต จงฺกมติ วา ติฏฺฐติ วา นิสีทติ วาฯ นิมฺมิโต จงฺกมติ, ภควา ติฏฺฐติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติฯ นิมฺมิโต ติฏฺฐติ, ภควา จงฺกมติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติฯ นิมฺมิโต นิสีทติ, ภควา จงฺกมติ วา ติฏฺฐติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติฯ นิมฺมิโต เสยฺยํ กปฺเปติ, ภควา จงฺกมติ วา ติฏฺฐติ วา นิสีทติ วาฯ อิทํ ตถาคตสฺส ยมกปาฏิหีเร ญาณํฯ

ยมกปาฏิหีรญาณนิทฺเทโส สตฺตติโมฯ

71. มหากรุณาญาณนิทฺเทโส

[117] กตมํ ตถาคตสฺส มหากรุณาสมาปตฺติยา ญาณํ? พหุเกหิ อากาเรหิ ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อาทิตฺโต โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อุยฺยุตฺโต โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ ปยาโต โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ กุมฺมคฺคปฺปฏิปนฺโน [กุมฺมคฺคํ ปฏิปนฺโน (สฺยา.)] โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อุปนียติ โลโก อทฺธุโวติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อตาโณ [อตฺตาโณ (สฺยา.)] โลโก อนภิสฺสโรติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อสฺสโก โลโก , สพฺพํ ปหาย คมนียนฺติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อูโน โลโก อตีโต ตณฺหาทาโสติ – ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติฯ อตายโน โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… อเลโณ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ …เป.… อสรโณ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… อสรณีภูโต โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.…ฯ

อุทฺธโต โลโก อวูปสนฺโตติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… สสลฺโล โลกสนฺนิวาโส, วิทฺโธ ปุถุสลฺเลหิ; ตสฺส นตฺถญฺโญ โกจิ สลฺลานํ อุทฺธตา, อญฺญตฺร มยาติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… อวิชฺชนฺธการาวรโณ โลกสนฺนิวาโส อณฺฑภูโต กิเลสปญฺชรปกฺขิตฺโต; ตสฺส นตฺถญฺโญ โกจิ อาโลกํ ทสฺเสตา, อญฺญตฺร มยาติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… อวิชฺชาคโต โลกสนฺนิวาโส อณฺฑภูโต ปริโยนทฺโธ ตนฺตากุลกชาโต [ตนฺตากุลชาโต (สฺยา.)] กุลาคณฺฑิกชาโต [คุฬาคุณฺฐิกชาโต (สฺยา.), คุลาคุณฺฑิกชาโต (ก. สี. อฏฺฐ.) ที. นิ. 2.95 ปสฺสิตพฺพา] มุญฺชปพฺพชภูโต อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตตีติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… อวิชฺชาวิสโทสสํลิตฺโต โลกสนฺนิวาโส กิเลสกลลีภูโตติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ราคโทสโมหชฏาชฏิโต โลกสนฺนิวาโส; ตสฺส นตฺถญฺโญ โกจิ ชฏํ วิชเฏตา, อญฺญตฺร มยาติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.…ฯ

ตณฺหาสงฺฆาฏปฏิมุกฺโก โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ตณฺหาชาเลน โอตฺถโฏ [โอตฺถโต (ก.)] โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ตณฺหาโสเตน วุยฺหติ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ตณฺหาสญฺโญชเนน สญฺญุตฺโต โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ตณฺหานุสเยน อนุสโฏ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ตณฺหาสนฺตาเปน สนฺตปฺปติ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ตณฺหาปริฬาเหน ปริฑยฺหติ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.…ฯ

ทิฏฺฐิสงฺฆาฏปฏิมุกฺโก โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ทิฏฺฐิชาเลน โอตฺถโฏ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ทิฏฺฐิโสเตน วุยฺหติ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ทิฏฺฐิสญฺโญชเนน สญฺญุตฺโต โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ทิฏฺฐานุสเยน อนุสโฏ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ทิฏฺฐิสนฺตาเปน สนฺตปฺปติ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.… ทิฏฺฐิปริฬาเหน ปริฑยฺหติ โลกสนฺนิวาโสติ – ปสฺสนฺตานํ…เป.…ฯ