เมนู

41. ขนฺติญาณนิทฺเทโส

[92] กถํ วิทิตตฺตา ปญฺญา ขนฺติญาณํ? รูปํ อนิจฺจโต วิทิตํ , รูปํ ทุกฺขโต วิทิตํ, รูปํ อนตฺตโต วิทิตํฯ ยํ ยํ วิทิตํ ตํ ตํ ขมตีติ – วิทิตตฺตา ปญฺญา ขนฺติญาณํฯ เวทนา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ… จกฺขุ…เป.… ชรามรณํ อนิจฺจโต วิทิตํ, ชรามรณํ ทุกฺขโต วิทิตํ, ชรามรณํ อนตฺตโต วิทิตํฯ ยํ ยํ วิทิตํ ตํ ตํ ขมตีติ – วิทิตตฺตา ปญฺญา ขนฺติญาณํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิทิตตฺตา ปญฺญา ขนฺติญาณํ’’ฯ

ขนฺติญาณนิทฺเทโส เอกจตฺตาลีสโมฯ

42. ปริโยคาหณญาณนิทฺเทโส

[93] กถํ ผุฏฺฐตฺตา ปญฺญา ปริโยคาหเณ ญาณํ? รูปํ อนิจฺจโต ผุสติ, รูปํ ทุกฺขโต ผุสติ, รูปํ อนตฺตโต ผุสติฯ ยํ ยํ ผุสติ ตํ ตํ ปริโยคาหตีติ – ผุฏฺฐตฺตา ปญฺญา ปริโยคาหเณ ญาณํฯ เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… จกฺขุํ…เป.… ชรามรณํ อนิจฺจโต ผุสติ, ทุกฺขโต ผุสติ, อนตฺตโต ผุสติฯ ยํ ยํ ผุสติ ตํ ตํ ปริโยคาหตีติ – ผุฏฺฐตฺตา ปญฺญา ปริโยคาหเณ ญาณํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ผุฏฺฐตฺตา ปญฺญา ปริโยคาหเณ ญาณํ’’ฯ

ปริโยคาหณญาณนิทฺเทโส ทฺเวจตฺตาลีสโมฯ

43. ปเทสวิหารญาณนิทฺเทโส

[94] กถํ สโมทหเน ปญฺญา ปเทสวิหาเร ญาณํ? มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยาปิ เวทยิตํ, มิจฺฉาทิฏฺฐิวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ สมฺมาทิฏฺฐิปจฺจยาปิ เวทยิตํ, สมฺมาทิฏฺฐิวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ มิจฺฉาสงฺกปฺปปจฺจยาปิ เวทยิตํ, มิจฺฉาสงฺกปฺปวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ สมฺมาสงฺกปฺปปจฺจยาปิ เวทยิตํ, สมฺมาสงฺกปฺปวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํ…เป.… มิจฺฉาวิมุตฺติปจฺจยาปิ เวทยิตํ, มิจฺฉาวิมุตฺติวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ สมฺมาวิมุตฺติปจฺจยาปิ เวทยิตํ, สมฺมาวิมุตฺติวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ ฉนฺทปจฺจยาปิ เวทยิตํ, ฉนฺทวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ วิตกฺกปจฺจยาปิ เวทยิตํ, วิตกฺกวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ สญฺญาปจฺจยาปิ เวทยิตํ, สญฺญาวูปสมปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ

ฉนฺโท จ อวูปสนฺโต โหติ, วิตกฺโก จ อวูปสนฺโต โหติ, สญฺญา จ อวูปสนฺตา โหติ, ตปฺปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ

ฉนฺโท จ วูปสนฺโต โหติ, วิตกฺโก จ อวูปสนฺโต โหติ, สญฺญา จ อวูปสนฺตา โหติ, ตปฺปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ ฉนฺโท จ วูปสนฺโต โหติ, วิตกฺโก จ วูปสนฺโต โหติ, สญฺญา จ อวูปสนฺตา โหติ, ตปฺปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ ฉนฺโท จ วูปสนฺโต โหติ, วิตกฺโก จ วูปสนฺโต โหติ, สญฺญา จ วูปสนฺตา โหติ, ตปฺปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อตฺถิ อาสวํ, ตสฺมิมฺปิ ฐาเน อนุปฺปตฺเต ตปฺปจฺจยาปิ เวทยิตํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สโมทหเน ปญฺญา ปเทสวิหาเร ญาณํ’’ฯ

ปเทสวิหารญาณนิทฺเทโส เตจตฺตาลีสโมฯ

44-49. ฉวิวฏฺฏญาณนิทฺเทโส

[95] กถํ อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํ? เนกฺขมฺมาธิปตตฺตา ปญฺญา กามจฺฉนฺทโต สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ อพฺยาปาทาธิปตตฺตา ปญฺญา พฺยาปาทโต สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ อาโลกสญฺญาธิปตตฺตา ปญฺญา ถินมิทฺธโต สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ อวิกฺเขปาธิปตตฺตา ปญฺญา อุทฺธจฺจโต สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ ธมฺมววตฺถานาธิปตตฺตา ปญฺญา วิจิกิจฺฉาย สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ ญาณาธิปตตฺตา ปญฺญา อวิชฺชาย สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ ปาโมชฺชาธิปตตฺตา ปญฺญา อรติยา สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํฯ ปฐมชฺฌานาธิปตตฺตา ปญฺญา นีวรเณหิ สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํ…เป.… อรหตฺตมคฺคาธิปตตฺตา ปญฺญา สพฺพกิเลเสหิ สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ – อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํ ฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อธิปตตฺตา ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณํ’’ฯ

[96] กถํ นานตฺเต ปญฺญา เจโตวิวฏฺเฏ ญาณํ? กามจฺฉนฺโท นานตฺตํ, เนกฺขมฺมํ เอกตฺตํฯ