เมนู

อุปฺปนฺนานํ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํ…เป.… อนุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส อุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํ’’ฯ

วีริยารมฺภญาณนิทฺเทโส อฏฺฐติํสติโมฯ

39. อตฺถสนฺทสฺสนญาณนิทฺเทโส

[90] กถํ นานาธมฺมปฺปกาสนตา ปญฺญา อตฺถสนฺทสฺสเน ญาณํ? นานาธมฺมาติ ปญฺจกฺขนฺธา, ทฺวาทสายตนานิ, อฏฺฐารส ธาตุโย, กุสลา ธมฺมา, อกุสลา ธมฺมา, อพฺยากตา ธมฺมา, กามาวจรา ธมฺมา, รูปาวจรา ธมฺมา, อรูปาวจรา ธมฺมา, อปริยาปนฺนา ธมฺมาฯ

ปกาสนตาติ รูปํ อนิจฺจโต ปกาเสติ, รูปํ ทุกฺขโต ปกาเสติ, รูปํ อนตฺตโต ปกาเสติฯ เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… จกฺขุํ…เป.… ชรามรณํ อนิจฺจโต ปกาเสติ, ชรามรณํ ทุกฺขโต ปกาเสติ, ชรามรณํ อนตฺตโต ปกาเสติฯ

อตฺถสนฺทสฺสเนติ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ อุทฺธจฺจํ ปชหนฺโต อวิกฺเขปตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ วิจิกิจฺฉํ ปชหนฺโต ธมฺมววตฺถานตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ อวิชฺชํ ปชหนฺโต ญาณตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ อรติํ ปชหนฺโต ปาโมชฺชตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ นีวรเณ ปชหนฺโต ปฐมฌานตฺถํ สนฺทสฺเสติ …เป.… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺคตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘นานาธมฺมปกาสนตา ปญฺญา อตฺถสนฺทสฺสเน ญาณํ’’ฯ

อตฺถสนฺทสฺสนญาณนิทฺเทโส นวติํสติโมฯ

40. ทสฺสนวิสุทฺธิญาณนิทฺเทโส

[91] กถํ สพฺพธมฺมานํ เอกสงฺคหตานานตฺเตกตฺตปฏิเวเธ ปญฺญา ทสฺสนวิสุทฺธิญาณํ? สพฺพธมฺมานนฺติ ปญฺจกฺขนฺธา…เป.… อปริยาปนฺนา ธมฺมาฯ

เอกสงฺคหตาติ ทฺวาทสหิ อากาเรหิ สพฺเพ ธมฺมา เอกสงฺคหิตาฯ ตถฏฺเฐน, อนตฺตฏฺเฐน, สจฺจฏฺเฐน, ปฏิเวธฏฺเฐน, อภิชานนฏฺเฐน, ปริชานนฏฺเฐน, ธมฺมฏฺเฐน, ธาตุฏฺเฐน, ญาตฏฺเฐน, สจฺฉิกิริยฏฺเฐน, ผุสนฏฺเฐน, อภิสมยฏฺเฐน – อิเมหิ ทฺวาทสหิ อากาเรหิ สพฺเพ ธมฺมา เอกสงฺคหิตาฯ

นานตฺเตกตฺตนฺติ กามจฺฉนฺโท นานตฺตํ, เนกฺขมฺมํ เอกตฺตํ…เป.… สพฺพกิเลสา นานตฺตํ, อรหตฺตมคฺโค เอกตฺตํฯ

ปฏิเวเธติ ทุกฺขสจฺจํ ปริญฺญาปฏิเวธํ ปฏิวิชฺฌติฯ สมุทยสจฺจํ ปหานปฏิเวธํ ปฏิวิชฺฌติฯ นิโรธสจฺจํ สจฺฉิกิริยาปฏิเวธํ ปฏิวิชฺฌติฯ มคฺคสจฺจํ ภาวนาปฏิเวธํ ปฏิวิชฺฌติฯ

ทสฺสนวิสุทฺธีติ โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุชฺฌติ; โสตาปตฺติผลกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุทฺธํฯ สกทาคามิมคฺคกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุชฺฌติ; สกทาคามิผลกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุทฺธํฯ อนาคามิมคฺคกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุชฺฌติ; อนาคามิผลกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุทฺธํฯ อรหตฺตมคฺคกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุชฺฌติ; อรหตฺตผลกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุทฺธํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สพฺพธมฺมานํ เอกสงฺคหตานานตฺเตกตฺตปฏิเวเธ ปญฺญา ทสฺสนวิสุทฺธิญาณํ’’ฯ

ทสฺสนวิสุทฺธิญาณนิทฺเทโส จตฺตาลีสโมฯ