ปุญฺญเตเชน เตชิตตฺตา อปุญฺญเตชํ ปริยาทิยติฯ ธมฺมเตเชน เตชิตตฺตา อธมฺมเตชํ ปริยาทิยติฯ

สลฺเลโขติ กามจฺฉนฺโท อสลฺเลโข, เนกฺขมฺมํ สลฺเลโข ฯ พฺยาปาโท อสลฺเลโข, อพฺยาปาโท สลฺเลโขฯ ถินมิทฺธํ อสลฺเลโข, อาโลกสญฺญา สลฺเลโขฯ อุทฺธจฺจํ อสลฺเลโข, อวิกฺเขโป สลฺเลโขฯ วิจิกิจฺฉา อสลฺเลโข, ธมฺมววตฺถานํ สลฺเลโขฯ อวิชฺชา อสลฺเลโข, ญาณํ สลฺเลโขฯ อรติ อสลฺเลโข, ปาโมชฺชํ สลฺเลโขฯ นีวรณา อสลฺเลโข, ปฐมํ ฌานํ สลฺเลโข…เป.… สพฺพกิเลสา อสลฺเลโข, อรหตฺตมคฺโค สลฺเลโขฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปุถุนานตฺตเตชปริยาทาเน ปญฺญา สลฺเลขฏฺเฐ ญาณํ’’ฯ

สลฺเลขฏฺฐญาณนิทฺเทโส สตฺตติํสติโมฯ

38. วีริยารมฺภญาณนิทฺเทโส

[89] กถํ อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํ? อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ

อนุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺส อนุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺส ปหานาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อนุปฺปนฺนสฺส เนกฺขมฺมสฺส อุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อุปฺปนฺนสฺส เนกฺขมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํ…เป.…ฯ

อนุปฺปนฺนานํ สพฺพกิเลสานํ อนุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ

อุปฺปนฺนานํ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํ…เป.… อนุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส อุปฺปาทาย อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ อุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อสลฺลีนตฺตปหิตตฺตปคฺคหฏฺเฐ ปญฺญา วีริยารมฺเภ ญาณํ’’ฯ

วีริยารมฺภญาณนิทฺเทโส อฏฺฐติํสติโมฯ

39. อตฺถสนฺทสฺสนญาณนิทฺเทโส

[90] กถํ นานาธมฺมปฺปกาสนตา ปญฺญา อตฺถสนฺทสฺสเน ญาณํ? นานาธมฺมาติ ปญฺจกฺขนฺธา, ทฺวาทสายตนานิ, อฏฺฐารส ธาตุโย, กุสลา ธมฺมา, อกุสลา ธมฺมา, อพฺยากตา ธมฺมา, กามาวจรา ธมฺมา, รูปาวจรา ธมฺมา, อรูปาวจรา ธมฺมา, อปริยาปนฺนา ธมฺมาฯ

ปกาสนตาติ รูปํ อนิจฺจโต ปกาเสติ, รูปํ ทุกฺขโต ปกาเสติ, รูปํ อนตฺตโต ปกาเสติฯ เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… จกฺขุํ…เป.… ชรามรณํ อนิจฺจโต ปกาเสติ, ชรามรณํ ทุกฺขโต ปกาเสติ, ชรามรณํ อนตฺตโต ปกาเสติฯ

อตฺถสนฺทสฺสเนติ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ อุทฺธจฺจํ ปชหนฺโต อวิกฺเขปตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ วิจิกิจฺฉํ ปชหนฺโต ธมฺมววตฺถานตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ อวิชฺชํ ปชหนฺโต ญาณตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ อรติํ ปชหนฺโต ปาโมชฺชตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ นีวรเณ ปชหนฺโต ปฐมฌานตฺถํ สนฺทสฺเสติ …เป.… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺคตฺถํ สนฺทสฺเสติฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘นานาธมฺมปกาสนตา ปญฺญา อตฺถสนฺทสฺสเน ญาณํ’’ฯ

อตฺถสนฺทสฺสนญาณนิทฺเทโส นวติํสติโมฯ