ปัจจยวาระ

อนุโลมนัย

1. เหตุปัจจัย

[88] 1. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก เกิด
ขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี 3 วาระ เหมือนกับปฏิจจวาระ (วาระที่ 1-3).
4. ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยจิต.
จิต อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยจิต, หทยวัตถุ อาศัยจิต, จิต
อาศัยหทยวัตถุ.
ฯลฯ มหาภูตรูป 1 ฯลฯ
5. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยจิต, สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย ที่เป็น
เจตสิก อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ พึงทำทั้ง 2 วาระ.
6. ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยจิต.
จิตและสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ พึงทำทั้ง 2 วาระ.
7. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก และ
ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก และจิต ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2.
ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก, จิต และหทยวัตถุ ฯลฯ อาศัย
ขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ พึงทำทั้ง 2 วาระ.
8. ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก และ
ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นเจตสิก และจิต.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นเจตสิก และมหาภูตรูป
ทั้งหลาย.
จิตอาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นเจตสิก และหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ พึงทำทั้ง 3 วาระ.
9. ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัย
ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะเหตุ-
ปัจจัย

คือ ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก
และจิต ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2.
ขันธ์ 2 และจิต อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก และหทยวัตถุ ฯลฯ
อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ พึงทำทั้ง 2 วาระ.

2. อารัมมณปัจจัย
[89] 1. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก เกิด
ขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย มี 3 วาระ เหมือนปฏิจจวาระ (วาระที่
1-2-3)
4. ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก
เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ จักขุวิญญาณ อาศัยจักขายตนะ ฯลฯ กายวิญญาณ อาศัย
กายายตนะ, จิต อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
5. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก
เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ทั้งหลายทั้งสหรคตด้วยจักขุวิญญาณ อาศัยจักขายตนะ ฯลฯ
อาศัยกายายตนะ.
สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยจิต.
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นเจตสิก อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ พึงทำทั้ง 2 วาระ.

6. ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ จักขุวิญญาณ และสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยจักขายตนะ ฯลฯ
อาศัยกายายตนะ ฯลฯ จิตและสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ มี 1 วาระ
7. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก และ
ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ ที่สหรคตด้วยจักขุวิญญาณ และจักขุ-
วิญญาณ ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2.
ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยจักขุวิญญาณ และจักขายตนะ
ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2, ฯลฯ ที่สหรคตด้วยกายวิญญาณ ฯลฯ
ขันธ์ 2 ฯลฯ อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก และจิต ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2.
ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก และหทยวัตถุ ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ มี 2 วาระ.
8. ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก
และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ จักขุวิญญาณ อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่สหรคตด้วยจักขุวิญญาณ และ
จักขายตนะ ฯลฯ ที่สหรคตด้วยกายวิญญาณ ฯลฯ
จิต อาศัยขันธ์ทั้งหลาย ที่เป็นเจตสิก และหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ มี 1 วาระ.

9. ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัย
ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก เกิดขึ้น เพราะ
อารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ 2 และจักขุวิญญาณ อาศัยขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยจักขุ-
วิญญาณ และจักขายตนะ ฯลฯ อาศัยขันธ์ 2.
ขันธ์ 2 และจิต อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก และหทยวัตถุ ฯลฯ
อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ มี 1 วาระ.
ฯลฯ

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[90] ในเหตุปัจจัย มี 9 วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในปัจจัยทั้งปวง มี 9 วาระ ฯลฯ ในปุเรชาตปัจจัย
มี 9 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี 9 วาระ.

ปัจจนียนัย

1. นเหตุปัจจัย

[91] 1. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก เกิด
ขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ เจตสิกที่เป็นอเหตุกะ ฯลฯ มี 9 วาระ แม้ปัญจวิญญาณ พึง
กระทำเหมือนอารัมมณปัจจัย โมหะ มีใน 3 วาระเท่านั้น วาระทั้งปวง ผู้มี
ปัญญาพึงกระทำโดยปวัตติ และปฏิสนธิ.