เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปุเรชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[1944] ในนเหตุปัจจัย มี 3 วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี 3
วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 3 วาระ ฯลฯ
ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนอัตถิ
ปัจจัย มี 2 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 3 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 3 วาระ
ในโนอวิคตปัจจัย มี 2 วาระ.
พึงนับอย่างนี้.
ปัจจนียนัย จบ

อนุโลมปัจจนียนัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ

[1945] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 1 วาระ...
ในนอธิปติปัจจัย มี 1 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในนสมนันตร
ปัจจัยมี 1 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 1 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 1
วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ
ในโนนัตถิปัจจัย มี 1 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 1 วาระ.
พึงนับอย่างนี้.
อนุโลมปัจจนียนัย จบ

ปัจจนียานุโลม

การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม

[1946] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี 3 วาระ... ใน
อธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 3 วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี 3 วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 3 วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี 1 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 3 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี 1 วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ
ในกัมมปัจจัย มี 2 วาระ ในวิปากปัจจัยมี 1 วาระ แต่ละปัจจัยต่อจากนี้
มี 1 วาระเท่านั้น ในอวิคตปัจจัย มี 1 วาระ.
พึงนับอย่างนี้.
ปัจจนียานุโลมนัย จบ
ปัญหาวาระ จบ
อตีตติกะ ที่ 18 จบ

อรรถกถาอุปปันนติกะและอตีตติกะ

ใน อุปปันนติกะ และ อตีตติกะ ก็เหมือนกัน. สองบทว่า อเหตุกํ
มคฺคารมฺมณํ ในปัจจนียนัย ตรัสหมายถึงอเหตุกะ อาวัชชนจิต (คือ มโน-
ทวาราวัชชนจิต) ซึ่งมีมรรคเป็นอารมณ์ คำที่เหลือในอธิการนี้ ผู้ศึกษาพึง
ทราบตามแนวแห่งบาลี.