เหตุฆฏนา

คือเหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ
อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 3 วาระ ฯลฯ ในโนวิคตปัจจัย มี 3 วาระ
การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ แห่งกุสลติกะ นับโดยวิธี
สาธยายฉันใด แม้เวทนาติกะนี้ ก็พึงนับฉันนั้น.
เพราะกัมมปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 8 วาระ . . . ในนอารัมมณ-
ปัจจัยมี 8 วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี 8 วาระ
การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ จบ

ปัจจนียานุโลมนัย

การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลมแห่งปัญหาวาระ

นเหตุมูลกนัย

[1231] เพราะเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี 5 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 7 วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี
7 วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 3 วาระ ใน
นิสสยปัจจัย มี 3 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี9 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี
7 วาระ ในกัมมปัจจัย มี 8 วาระ ในวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในอาหารปัจจัย
มี 3 วาระ ในอินทริยปัจจัย มี 3 วาระ ในฌานปัจจัย มี 3 วาระ ในมัคค-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในอัตถิปัจจัย มี 3 วาระ
ในนัตถิปัจจัย มี 7 วาระ ในวิคตปัจจัย มี 7 วาระ ในอวิคตปัจจัย มี 3
วาระ

[1232] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในอธิปติปัจจัย
มี 3 วาระ . . . ในอนันตรปัจจัย มี 7 วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตร-
ปัจจัย นสมนันตรปัจจัย ในสหชาตปัจจัยมี 3 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย
มี 3 วาระ ในนิสสยปัจจัย มี 3 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 9 วาระ ใน
กัมมปัจจัย มี 8 วาระ ในวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในอัตถิปัจจัย มี 3 วาระ
ในอวิคตปัจจัย มี 3 วาระ.
[1233] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นนิสสย-
ปัจจัย ในอุปนิสสยปัจจัย มี 9 วาระ . . . ในกัมมปัจจัย มี 8 วาระ.
เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นอุปนิสสยปัจจัย
นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัน นวิปากปัจจัย
นอาหารปัจจัย นอินทริยปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย
นสัมปยุตตปัจจัย นวิปปยุตตปัจจัย โนอัตถิปัจจัย โนนัตถิปัจจัย
โนวิคตปัจจัย โนอวิตปัจจัย ในกัมมปัจจัยมี 8 วาระ¹
เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย
นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นกัมมปัจจัย ฯลฯ
โนวิคตปัจจัย ในอุปนิสสยปัจจัยมี 9 วาระ²
นเหตุมูลกนัย จบ
1. และ 2. จำนวนปัจจัยที่ยกมาแสดงเท่ากัน ต่างกันแต่ในข้อ 1. เว้นไม่แสดงกัมมปัจจัย
โดยปัจจนียะ แต่นำมาแสดงโดยลนุโลม ส่วนในข้อ 2. เว้นไม่แสดงอุปนิสยปัจจัยโดยปัจจนียะ
แต่นำมาแสดงโดยอนุโลม คือไม่แสดงนอุปนิสสยปัจจัยและนกัมมปัจจัยพร้อมกัน แต่แยกแสดง
ทีละปัจจัย 2. บาลีไทยขาดไป.

[1234] เพราะนอารัมมณปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี 3 วาระ ฯลฯ...
ในกัมมปัจจัย มี 8 วาระ ในอวิคตปัจจัย มี 3 วาระ
[1235] เพราะโนอวิคตปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ . . .
ในอธิปติปัจจัย มี 4 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 7 วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี 7 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 9 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ใน
กัมมปัจจัย มี 8 วาระ ในนัตถิปัจจัย มี 7 วาระ ในวิคตปัจจัยมี 7 วาระ.
[1236] เพราะโนอวิคตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย
ในอนันตรปัจจัย มี 7 วาระ...ในสมนันตรปัจจัย มี 7 วาระ ในอุปนิสสย-
ปัจจัย มี 9 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในกัมมปัจจัย มี 8 วาระ
ในนัตถิปัจจัย มี 7 วาระ ในวิคตปัจจัย มี 7 วาระ.
[1237] เพราะโนอวิคตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย
นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย
นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย นปุเรชาตปัจจัย
นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นวิปากปัจจัย นอาหารปัจจัย
นอินทริยปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย นสัมปยุตตปัจจัย¹
มี 8 วาระ.
เพราะโนอวิคตปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย นปุเร-
ชาตปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย ฯลฯ โนวิคตปัจจัย ในอุปนิสสยปัจจัย มี
9 วาระ²
1. - 2. ไม่แสดงนอุปนิสสยปัจจัยและนกัมมปัจจัยพร้อมกัน แต่แยกแสดงโดยนัยเดียวกับ
ข้อ (1233). 2. บาลีไทยขาดไป

การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม แห่งกุสลติกะ นับโดยวิธี
สาธยายฉันใด เวทนาติกะนี้ ก็พึงนับฉันนั้น.
ปัจจนียานุโลม จบ
เวทนาติกะที่ 2 จบ

อรรถกถาวรรณนาเนื้อความแห่งเวทนาติกปัฏฐาน

ธรรมเหล่านี้คือ เวทนา 3 รูป นิพพาน ย่อมไม่ได้ใน เวทนาติกะ
เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ เทฺว ขนฺธา
เป็นต้น. คำว่า ปฏิสนฺธิกฺขเณ สุขาย เวทนาย ตรัสด้วยอำนาจสเหตุก-
ปฏิสนธิ ส่วนทุกขเวทนาย่อมไม่ได้ในปฏิสนธิกาล. เพราะฉะนั้นพระผู้มี-
พระภาคเจ้าจึงไม่ทรงระบุถึงปฏิสนธิในวาระที่ 2. คำว่า ปฏิสนฺธิกฺขเณ ใน
วาระที่ 3 ตรัสด้วยอำนาจสเหตุกปฏิสนธิ ก็คำที่เหลือในอธิการนี้ในปัจจัยอื่น
จากนี้ ย่อมเป็นไปตามพระบาลีนั่นแหละ ในที่ทั้งปวงตรัสว่าระไว้ 3 วาระ
เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า เหตุยา ตีณิ ฯเปฯ อวิคเต ตีณิ.
ก็ในการเทียบเคียงปัจจัยตรัสว่า วิปาเก เทฺว ในวิปากปัจจัยมี 2
วาระ ในเหตุมูลกนัย เพราะทุกขเวทนาฝ่ายวิบากที่เป็นสเหตุกะไม่มี. ในการ
เทียบเคียงกับอธิปติปัจจัยเป็นต้น วิปากปัจจัย มีวิสัชนา 2 วาระเท่านั้น.
เพราะเหตุไร ? เพราะอธิปติ ฌาน และมัคคปัจจัยไม่มีโดยเป็นวิปากทุกข-
เวทนา. ก็ในการเทียบเคียงปัจจัยเหล่าใด วิปากปัจจัยย่อมได้วาระ 2 แม้ใน
ปัจจัยเหล่านั้นก็ได้วาระ 2 เหมือนกัน เพราะเทียบเคียงกับวิปากปัจจัย.