เมนู

[1415] ปัจจัย 5 คือ เหตุปัจจัย สหชาตปัจจัย นิสสยปัจจัย
อัตถิปัจจัย อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 7 วาระ . . . ฯลฯ . . . ใน
โนวิคตปัจจัย มี 7 วาระ.
พึงนับให้พิสดารเหมือนที่นับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ ใน
กุสลติกะ. ผู้มีปัญญาพึงจำแนกวิธีสาธยาย เช่นนี้.
อนุโลมปัจจนียนัย จบ

ปัจจนียานุโลมนัย


การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม


[1416] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ . . .
ในอธิปติปัจจัย มี 10 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 7 วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี 7 วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 11 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 7 วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี 13 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 9 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 2 วาระ
ในกัมมปัจจัย มี 13 วาระ ในวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในอาหารปัจจัย มี
7 วาระ ในอินทริยปัจจัย มี 9 วาระ ในฌานปัจจัย มี 7 วาระ ในมัคค-
ปัจจัย มี 7 วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี
5 วาระ ในอัตถิปัจจัย มี 13 วาระ ในนัตถิปัจจัย มี 7 วาระ ในวิคตปัจจัย
มี 7 วาระ ในอวิคตปัจจัย มี 13 วาระ.
[1417] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในอธิปติปัจจัย มี
7 วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี 3 วาระ.

พึงนับให้พิสดารเหมือนการนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ ใน
กุสลติกะ.
ปัจจนียานุโลม จบ
วิปากติกะที่ 3 จบ

อรรถกถาพรรณนาเนื้อความแห่งวิปากติกปัฏฐาน


พึงทราบวินิจฉัยใน วิปากติกะ ต่อไป วาระ 13 เหล่าใดที่พระผู้-
มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในเหตุปัจจัยว่า วิปากํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ วิปาโก ธมฺโม
อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา
เพื่อจะย่อแสดงวาระเหล่านั้น ด้วยการนับ พระผู้มี-
พระภาคเจ้าจึงตรัสว่า เหตุยา เตรส แม้ในคำว่า อารมฺมเณ ปญฺจ เป็น
ต้น ก็นัยนี้เหมือนกัน. ในอธิการนี้มีการกำหนดวิธีนับ 6 อย่างคือ 13-5-
9-7-3-2 ด้วยประการฉะนี้ ในการรวมปัจจัยด้วยอำนาจแห่งวิธีนั้นเหล่านั้น
ผู้ศึกษาพึงทราบวิธีคำนวณโดยนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวไว้แล้วในหนหลัง.
จริงอยู่ ในปัจจนียนัย พระผู้มีพระภาคเจ้าเพื่อจะย่อแสดงวาระ 10
ที่ตรัสไว้ใน นเหตุปัจจัย ว่า วิปากํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ วิปาโก ธมฺโม
อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยา
โดยการคำนวน จึงตรัสว่า น เหตุยา ทส แม้
ในคำว่า น อารมฺมเณ ปญฺจ เป็นต้น ก็นัยนี้เหมือนกัน ในอธิการนี้มีการ
กำหนดวิธีนับ 8 อย่างคือ 10-5-13-12-2-1-9-3 ด้วยประการฉะนี้
ในการรวมปัจจัยด้วยอำนาจการกำหนดวิธีนับเหล่านั้น ผู้ศึกษาพึงทราบการ
กำหนดโดยพิสดาร ตามนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง ส่วนบาลีพระผู้มี-