พยากตะ ในขณะปฏิสนธิ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ที่สัมปยุตและกัมมชรูป
ด้วยอำนาจของมัคคปัจจัย." พรรณนาบาลีในอธิการนี้เท่านี้ก่อน.
ก็มัคคปัจจัยนี้ ได้แก่องค์มรรค 12 แบ่งโดยประเภทแห่งชาติมี
มีกุศลชาติเป็นต้น. และกุศลชาติเป็นต้น จำแนกโดยภูมิได้ 12 ภูมิ
มีกามาวจรภูมิเป็นต้น. ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยโดยการจำแนกด้วยประการ
ต่าง ๆ ดังกล่าวมาแล้ว.
ก็ในมัคคปัจจัยที่จำแนกได้อย่างนี้ องค์มรรคที่เป็นกุศลทั้ง 4 ภูมิ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่สัมปยุต และจิตตชรูปในปัญจโวการภพ ด้วยอำนาจ
ของมัคคปัจจัย. องค์มรรคที่เหลือเว้นที่เป็นรูปาวจรเป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
สัมปยุตในอรูปภพ ด้วยอำนาจของมัคคปัจจัย. อธิบายทั้งหมดท่านให้
พิสดารแล้วเหมือนมโนฌานปัจจัย. ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยแม้โดยธรรม
ที่เป็นปัจจยุบบันในมัคคปัจจัยนี้ ดังกล่าวมาแล้วแล.
วรรณนานิทเทสแห่งมัคคปัจจัย จบ

[20]

สัมปยุตตปัจจัย

วรรณนานิทเทสแห่งสัมปยุตตปัจจัย

บาลีใน สัมปยุตตปัจจัยนิทเทส มีเนื้อความกระจ่างแล้ว. ก็ชื่อว่า
สัมปยุตตปัจจัยนี้ว่าโดยสังเขป ได้แก่ อรูปขันธ์ทั้งหมด. โดยประเภท

จำแนกได้หลายอย่างคือ โดยชาติ มีกุศลชาติเป็นต้น โดยภูมิ มีกามาวจร-
ภูมิเป็นต้น. ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยโดยการจำแนกด้วยประการต่าง ๆ
ในสัมปยุตตปัจจัยนี้ ดังกล่าวมาแล้ว.
ก็ในสัมปยุตตปัจจัยที่จำแนกแล้วอย่างนี้ บรรดากุศลขันธ์ทั้ง 4 ภูมิ
ขันธ์ 1 เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3, ด้วยอำนาจของสัมปยุตตปัจจัย ขันธ์ 3
เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 1, ขันธ์ 2 เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 2. กุศลขันธ์ทั้งหมด
เป็นปัจจัยซึ่งกันและกัน ด้วยอำนาจของสัมปยุตตปัจจัย ด้วยประการฉะนี้
แม้ในอกุศลขันธ์ วิบากขันธ์และกิริยาขันธ์ก็นัยนี้เหมือนกัน. ผู้ศึกษา
พึงทราบวินิจฉัยแม้โดยธรรมที่เป็นปัจจยุบบัน ในสัมปยุตตปัจจัยนี้ ดัง
พรรณนามาแล้วแล.
วรรณนานิทเทสแห่งสัมปยุตตปัจจัย จบ

[21]

วิปปยุตตปัจจัย