วรรณนานิทเทสแห่งอัญญมัญญปัจจัย

ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยใน อัญญมัญญปัจจัยนิทเทส ต่อไป.
บาลีมาแล้วด้วยอำนาจส่วนสามข้างต้น แห่งสหชาตปัจจัยนิทเทส
การพรรณนาบาลีนั้น เหมือนกับที่กล่าวแล้วในสหชาตปัจจัยนิทเทส
นั้นเอง เพราะฉะนั้น ข้าพเจ้าจึงไม่ถือเอาอีก.
ก็อัญญมัญญปัจจัยนี้ ว่าด้วยอำนาจแห่งชาติ จำแนกออกได้ 5 ชาติ
คือ กุศล อกุศล วิบาก กิริยา และรูป. ใน 5 ชาตินั้น กุศลว่าโดย
ภูมิมี 4 อย่าง. อธิบายทั้งหมดเหมือนกับสหชาตปัจจัยหนหลัง. ผู้ศึกษา
พึงทราบวินิจฉัยโดยการจำแนกโดยประการต่าง ๆ ในอัญญมัญญปัจจัย
นิทเทสนี้ ดังพรรณนามาแล้ว.
ก็ในอัญญมัญญปัจจัยนี้ ที่จำแนกแล้วอย่างนี้ กุศลที่เป็นไปในภูมิ 4
ทั้งหมด เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่สัมปยุตกับตน ด้วยอำนาจของอัญญมัญญ-
ปัจจัย. อกุศลก็เหมือนกัน. ส่วนในวิบาก กามาวจรวิบาก และ รูปา-
วจรวิบาก เป็นอัญญมัญญปัจจัยแก่วัตถุรูปในปฏิสนธิกาล เป็นอัญญมัญญ-
ปัจจัยแก่สัมปยุตธรรมในปวัตติกาล. อรูปาวจรวิบาก และ โลกุตตรวิบาก
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่สัมปยุตกับตนเท่านั้น ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย.
กิริยาจิตแม้ทั้งหมดเป็นอัญญมัญญปัจจัย เฉพาะแก่ธรรมที่สัมปยุตเท่านั้น
สำหรับรูปที่เกิดจากสมุฏฐานทั้ง 4 ในรูปที่เกิดจากกรรม มหาภูตรูป 1
เป็นปัจจัยแก่มหาภูตรูป 3 ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย มหาภูตรูป 3
เป็นปัจจัยแก่มหาภูตรูป 1 ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย. มหาภูตรูป 2
เป็นปัจจัยแก่มหาภูตรูป 2 ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย. ในขณะ
ปฏิสนธิของกามาวจร และรูปาวจร วัตถุรูปเป็นปัจจัยแก่วิบากขันธ์ ด้วย